به گزارش تریبون تبریز، مسعود پزشکیان از نخستین روزهای رقابت انتخاباتی، تلاش کرد خود را به‌عنوان نماد اعتدال، انسجام و اصلاح ساختارهای ناکارآمد معرفی کند. پس از پیروزی در انتخابات، پزشکیان بر وعده خود درباره «وفاق ملی» ایستاد و کوشید آن را به سیاستی عملیاتی در حوزه‌های مختلف بدل کند.
وفاق در سطح دانشگاه و جامعه نخبگانی
نخستین نمود عینی این سیاست را می‌توان در تصمیم دولت برای بازگرداندن دانشجویان ستاره‌دار و اساتید اخراجی به دانشگاه‌ها مشاهده کرد. این اقدام، که با واکنش مثبت بخشی از افکار عمومی و جامعه دانشگاهی همراه شد، تلاشی بود برای ایجاد فضای بازتر در عرصه علمی کشور و بازگرداندن منتقدان به چرخه رسمی.
دولت با این حرکت، پیام مشخصی مخابره کرد: منتقدان نظام نه تنها حذف نمی‌شوند، بلکه می‌توانند در مسیر اصلاح ساختارها نقش‌آفرین باشند. به باور برخی تحلیلگران، این تصمیم باعث شد بخش قابل توجهی از جامعه نخبگانی کشور، نگاه متفاوتی به دولت چهاردهم پیدا کند.
وفاق در چینش کابینه و انتصابات سیاسی
وفاق ملی، تنها در سطح نمادین باقی نماند. ترکیب کابینه نیز بازتابی از این رویکرد بود. دولت چهاردهم در اقدامی کم‌سابقه، برخی از اعضای دولت پیشین را ابقا کرد، چهره‌هایی از احزاب مخالف را در مسئولیت‌های کلیدی گماشت و حتی در سطوح میانی نیز تلاش کرد از انحصارگرایی سیاسی پرهیز کند.
البته این تصمیمات بدون هزینه نبود. برخی از این چهره‌ها، به‌دلیل نداشتن هماهنگی کامل با بدنه دولت، عملکردی ضعیف از خود نشان دادند و حتی موجب بروز برخی چالش‌ها در اداره کشور شدند. با این حال، پزشکیان بر سیاست جذب و همکاری میان جناح‌ها اصرار ورزید و آن را لازمه انسجام ملی دانست.
آزادی‌های اجتماعی و وفاق عمومی
پزشکیان بارها تأکید کرده که نمی‌توان از مردم انتظار همراهی داشت، بدون آن‌که حقوق ابتدایی آنان به رسمیت شناخته شود. بر همین مبنا، یکی از شاخص‌های اصلی وفاق از دیدگاه دولت چهاردهم، آزادی‌های اجتماعی است.
دولت در حوزه رفع محدودیت‌های فضای مجازی تلاش‌هایی انجام داد. گرچه تاکنون این تلاش‌ها به نتایج ملموس منجر نشده، اما برخی گزارش‌ها از جلسات درون‌ساختاری نشان می‌دهد که شخص رئیس‌جمهور پیگیرانه در تلاش برای رفع فیلترینگ و آزادسازی رسانه‌هاست.
همچنین، مخالفت علنی رئیس‌جمهور با اجرای قانون جدید حجاب، که مورد حمایت برخی نهادهای تندرو بود، از جمله مهم‌ترین نقاط تمایز دولت چهاردهم محسوب می‌شود. پزشکیان با تشخیص تبعات اجتماعی و سیاسی این قانون، آن را مغایر با مصالح کلی کشور دانست و حاضر نشد نام دولت خود را زیر چنین طرحی ثبت کند.
اصلاح رفتار دولت در قبال فضای مجازی
ماجرای لایحه موسوم به «انتشار مطالب خلاف واقع در فضای مجازی» نیز نمونه‌ای از انعطاف‌پذیری دولت در برابر افکار عمومی بود. این لایحه که در ابتدا با امضای دولت به مجلس فرستاده شد، پس از مواجهه با موجی از انتقادات، ظرف ۴۸ ساعت از سوی هیئت دولت پس گرفته شد.
این تصمیم از سوی بسیاری از رسانه‌ها و فعالان اجتماعی، نشانه‌ای از توجه دولت به صدای جامعه تعبیر شد؛ حرکتی که برخلاف سنت دیرینه بی‌اعتنایی به بازخورد عمومی در ساختارهای تصمیم‌گیری، بوی تغییر از خود متصاعد می‌کرد.
وفاق با حاکمیت و دیگر قوا
یکی دیگر از ابعاد کلیدی سیاست وفاق پزشکیان، تلاش برای کاهش اصطکاک میان دولت و سایر نهادهای حاکمیتی بود. برخلاف تجربه برخی دولت‌های گذشته که درگیر تنش‌های فرسایشی با مجلس، قوه قضائیه یا نهادهای امنیتی می‌شدند، دولت چهاردهم با رویکردی آرام‌تر وارد تعامل با این نهادها شد.
گزارش‌های مختلف از درون ساختار حکمرانی حاکی از هماهنگی بیشتر میان قوا در یک‌سال اخیر است. برخی ناظران معتقدند همین همگرایی، به دولت اجازه داده در مواردی چون سیاست خارجی، حوزه آموزش و حتی فرهنگ، با قدرت مانور بیشتری عمل کند.
وفاق در بحران؛ آزمون جنگ ۱۲ روزه
اما شاید جدی‌ترین آزمون برای سنجش کارآمدی این رویکرد، در جریان جنگ ۱۲ روزه تحمیلی اسرائیل علیه ایران نمایان شد؛ بحرانی که انتظار می‌رفت به تشدید شکاف‌های داخلی منجر شود. با این حال، جامعه ایران – از مسئولان گرفته تا منتقدان، از احزاب تا زندانیان سیاسی – به شکلی بی‌سابقه در کنار یکدیگر ایستادند.
صدور بیانیه‌های حمایتی از سوی برخی چهره‌های منتقد نظام، حتی درون زندان‌ها، نشانه‌ای از این بود که رویکرد دولت در بازسازی اعتماد، به نوعی اثرگذاری رسیده است. اگرچه نمی‌توان همه این همراهی را به حساب شخص رئیس‌جمهور نوشت، اما نقش او در کاهش تنش‌های اجتماعی و جلوگیری از قطبی‌سازی‌های مزمن، انکارناپذیر است.
پرسشی مهم برای آینده سیاست ایران
اکنون یک پرسش اساسی پیش روی ناظران قرار دارد: اگر به‌جای مسعود پزشکیان، فردی از جریان‌های تندرو در رأس قوه مجریه قرار می‌گرفت، آیا واکنش جامعه در بحران‌هایی چون جنگ ۱۲ روزه، تا این اندازه همدلانه و متحد بود؟ آیا در فضای انحصاری و مبتنی بر طرد، می‌شد انتظار چنین انسجامی را داشت؟
پاسخ به این پرسش، می‌تواند معیار واقعی برای سنجش میزان موفقیت پروژه وفاق ملی باشد. پزشکیان در سال نخست دولت خود، کوشید خلاف جریان مرسوم حرکت کند؛ سیاستی که اگرچه پرهزینه و دشوار بود، اما نشانه‌هایی از اثربخشی در سطح اجتماعی و حتی ساختاری از خود به‌جا گذاشته است.
