ورود کشور به بحران فرونشست زمین از دهه ۹۰ و هشداری که شنیده نشد

به گزارش تریبون تبریز، دکتر رضا شهبازی در یکصد و بیست و هفتمین نشست از سلسله‌ نشست‌های تخصصی پژوهشکده سوانح طبیعی و کرسی یونسکو در مدیریت سوانح طبیعی با موضوع «راهکارهای مقابله با فرونشست زمین در مناطق شهری»، فرونشست زمین را ناشی از برداشت بی‌رویه آب بیش از میزان ذخیره‌گاه‌ها دانست و گفت: مساله فرونشست زمین از ۲۰ سال قبل وارد ادبیات کشور شده و این حوزه موضوعی جدیدی نیست.
وی با بیان اینکه محققان از ۲۰ سال گذشته بحران فرونشست زمین را به تصمیم گیران و سیاستگذاران کشور گوشزد کرده‌اند، اظهار کرد: در آن زمان ما در مطالعاتمان در زمینه فرونشست تهران در نقطه‌ای با فرونشست ۳۶ سانتی‌متری مواجه شدیم که در آن زمان اعلام شد و این عدد در ادبیات باقی ماند و به نظر می‌رسد اعلام اعداد بزرگ درباره پدیده فرونشست زمین در آن زمان موجب شد که امروز مخاطب نسبت به این پدیده بی تفاوت باشد.
شهبازی با اشاره به نقشه فرونشست زمین در دهه ۸۰ با بیان اینکه سومین پیمایش فرونشست زمین نیز اجرا شده است، ادامه داد: همان استان‌هایی که در دهه ۸۰ صدرنشین بودند در پیمایش سوم نیز همچنان صدرنشین هستند.
معاون زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور به مصوبات کشور برای مدیریت منابع آبی در اواسط دهه ۹۰ اشاره و خاطر نشان کرد: قوانین تدوین و مصوب شد و این مصوبات بسیار عالی بود و به موازات آن کارهای پژوهشی در جریان بود، ولی آنچه که در این بین از دست دادیم، زمان بود و در روی زمین اتفاقات دیگری در حال رخ دادن بود.
وی با انتقاد نسبت به نحوه مصرف آب در کشور، با تاکید بر اینکه خروجی رویکرد ما نسبت به مصرف آب، وضعیت کنونی است، یادآور شد: در اواسط دهه ۹۰ اولین نقشه احتمالی فرونشست زمین منتشر شد و در آن زمان استان اصفهان در معرض ریسک خطر قرار داشت و اکنون این ریسک به خطر واقعی فرونشست تبدیل شده است و از سال‌های قبل محققان در این باره تحقیق و نتیجه آن را اعلام کردند و در این زمینه سکوت نکردند.
شهبازی با اشاره به گسترش فرونشست زمین در محیط‌های شهری با تاکید بر اینکه برای جبران آن در محیط‌های شهری کاری نمی‌توان کرد، ادامه داد: باید امیدوار باشیم که گسترش فرونشست در کشور بیشتر از این میزان توسعه نیابد.
معاون زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی با اشاره به برخی از دستاوردهای این سازمان در زمینه ایجاد دیتا بیس در زمینه پدیده فرونشست زمین، افزود: میزان متوسط فرونشست زمین بین ۵ تا ۷ سانتی‌متر است و از اواخر دهه ۹۰ کشور وارد بحران فرونشست شد.
وی با اشاره به وقوع سیل در سال ۹۸، تاکید کرد: در حالی که در آن سال دو استان گلستان و لرستان در زیر آب بودند، ولی این سیل هیچ اثری بر روی آبخوان‌های کشور نداشت و این پیغام ناخوشایند را به ما می‌دهد که گویا پیوند هیدرولوژی میان سطح زمین و زیر سطح قطع شده است.
شهبازی به وضعیت گسترش فرونشست در شهرها اشاره کرد و ادامه داد: ما همواره استان سیستان و بلوچستان را به دلیل وجود هامون در مطالعات فرونشست جدی نمی‌گرفتیم، ولی در مطالعات ما در سال ۱۴۰۰ مشاهده کردیم که این استان در جایگاه چهارم فرونشست زمین در کشور قرار گرفته است.
وی دلیل وقوع پدیده فرونشست در استان سیستان و بلوچستان را برداشت آب از پیرامون هامون عنوان کرد و یادآور شد: کشور از سال ۷۷ تاکنون درگیر خشکسالی است و از آن زمان تاکنون فشار بر منابع آبی گسترش یافته است، ضمن آنکه میزان تبخیر از میزان بارش نیز بیشتر است و بعد از ۲۷ سال خشکسالی باید به این نتیجه برسیم که دیگر مساله، تغییر اقلیم است نه خشکسالی.
معاون زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با اشاره به وضعیت کلی کشور در زمینه فرونشست زمین، اجرای سریع طرح احیا و تعادل بخشی به عنوان سند بالادستی ملی، اعمال محدودیت شدید و توقف برداشت در نواحی بحرانی،‌ شناسایی زیرساخت‌های تحت تاثیر و پهنه‌بندی ریسک، خطر و نواحی بحرانی فرونشست و توقف حفر چاه جدید و یا کف شکنی را از اقدامات با اهمیت بالا برای جلوگیری از این پدیده عنوان کرد.
وی افزود: پس از این اقدامات، نیاز است که در زمینه ارتقای آگاهی عمومی، طراحی زنجیره تولید مبتنی بر ارتقای عملکرد بهره‌وری آب، اطلاع‌رسانی برخط، استقرار سامانه ملی پایش مؤلفه‌های تاثیرگذار و تاثیرپذیر از فرونشست زمین اقدام شود.