به گزارش تریبون تبریز، در این روزهای پر جنب و جوش تابستانی، خیابان‌ها از کودکانی ذوق‌زده، والدینی نگران، مغازه‌هایی پر از لوازم تحریر و مدارسی شلوغ پر شده است. بوی ماه مهر از هر موقعی نزدیک‌تر حس می‌شود.
مدرسه، کلاس اول، الفبا، خواندن، نوشتن، یاد گرفتن؛ همه و همه رنگی تازه پیدا می‌کنند. اما گاهی این احساسات نو، می‌تواند برای کودکان کلاس اولی و والدینشان کمی نگران‌کننده باشد.
در این گزارش به سراغ سوال‌هایی رفته‌ایم که ذهن هر مادر یا پدری را که فرزند کلاس اولی دارد درگیر کرده است.
صبوری والدین؛ کلید موفقیت دانش‌آموزان کلاس اول
یک معلم پایه اول دبستان با تأکید بر اینکه یادگیری حروف الفبا قراردادی و زمان‌بر است، گفت: همراهی و صبوری والدین نقش مهمی در تثبیت یادگیری و افزایش اعتماد به نفس دانش‌آموزان کلاس اول دارد. دانش‌آموزی که فرصت کافی برای درک و تمرین نشانه‌ها داشته باشد، به‌سادگی می‌تواند روند یادگیری را پیش ببرد.
رویا نوری‌جمالی، با بیش از ۱۰ سال سابقه تدریس در پایه اول با بیان اینکه آموزش حروف الفبا در همه زبان‌ها قراردادی است و منطق ذاتی ندارد، افزود: دانش‌آموزان در واقع یک قرارداد را یاد می‌گیرند و این فرایند باید در سه مرحله تدریس، تمرین و تثبیت انجام شود. اگر بستر این مراحل فراهم نشود، یادگیری دچار مشکل خواهد شد.
وی ادامه داد: تثبیت بیشتر در منزل اتفاق می‌افتد و لازمه اثرگذاری آن همراهی والدین است. اگر بخشی از تکالیف در خانه پیگیری نشود، فرایند یادگیری ناقص خواهد بود؛ چرا که دانش‌آموز به تمرین در شرایط و مکان‌های متنوع نیاز دارد.
وی با تاکید بر نقش صبوری والدین گفت: انواع دانش‌آموزان وجود دارند؛ دیداری، شنیداری یا لمسی. سرعت یادگیری آنها متفاوت است اما در نهایت همه می‌توانند خواندن، نوشتن و جمله‌سازی را بیاموزند. مقایسه کردن دانش‌آموزان با یکدیگر به اعتماد به نفس آنها آسیب می‌زند.
نوری‌جمالی یادآور شد: مباحث اصلی فارسی، ریاضی، علوم و قرآن در ابتدای کتاب به‌صورت تیتر وار آمده و والد نباید از فرزند خود انتظار داشته‌باشند که در پایان سال، چیزی فراتر از آن انتظار یاد بگیرد. البته معلم موظف است برای دانش‌آموزانی که سریع‌تر پیش می‌روند غنی‌سازی انجام دهد و مانع پیشرفت آنها نشود.
وی تصریح کرد: به دلیل آنکه زبان نخست بسیاری از کودکان آذربایجان شرقی ترکی است، بهترین آماده‌سازی برای ورود به مدرسه تماشای کارتون‌های فارسی و گفت‌وگوی فارسی والدین با کودک است. به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود که والدین پیش از شروع مدرسه حروف الفبا را به کودک آموزش دهند. زیرا هر کودکی که بتواند در پایان سال تحصیلی نام خود را بنویسد و آن را درک کند، مجوز ورود به کلاس دوم را دارد. بنابراین والدین نباید کودکان را تحت فشار گذاشته یا انتظار بیش از حد داشته باشند.
وی در خصوص آموزش مجازی نیز بیان کرد: اگر کلاس‌ها به‌صورت آنلاین برگزار شود، تعطیلی محسوب نمی‌شود؛ بلکه تنها مکان برگزاری کلاس تغییر کرده است. همان معلم، همان برنامه و همان تکالیف ادامه خواهد داشت. نباید به کودک القای تعطیلی شود. همچنین خرید وسایل باید ساده و کاربردی باشد. کیف و جامدادی شلوغ یا سنگین موجب حواس‌پرتی و آسیب جسمی در طول سال می‌شود. این وسایل ابزار یادگیری هستند، نه هدف. بنابراین بهتر است والدین در این زمینه سادگی را مدنظر داشته باشند.
اضطراب جدایی در کلاس‌اولی‌ها طبیعی است؛ والدین صبور باشند
یک کارشناس ارشد روان‌شناسی تربیتی با اشاره به آغاز سال تحصیلی جدید گفت: بی‌قراری، گریه یا حتی پرخاشگری کودکان در شروع مدرسه طبیعی است و نیاز به پذیرش و هدایت دارد، نه سرکوب و برچسب‌زنی.
فتانه رافضی با بیش از ۱۴ سال فعالیت تخصصی در حوزه مشاوره کودک و نوجوان و مدارس، تصریح کرد: والدین باید با درک واقع‌بینانه از شرایط فعلی —اعم از شرایط اقتصادی، سیاسی و آموزشی— نگاهی حمایتی و انعطاف‌پذیر به حضور کودک در مدرسه داشته باشند.
وی افزود: طبیعی است که بسیاری از کودکان با احساساتی مانند بی‌قراری، گریه، بهانه‌گیری یا حتی رفتارهای پرخاشگرانه به استقبال مدرسه بروند، به‌ویژه در سنین پایین یا پس از تجربه تحصیل آنلاین. این احساسات باید از سوی والدین پذیرفته و هدایت شوند؛ چرا که مسئولیت اصلی حمایت عاطفی بر عهده خانواده است و مدرسه تنها می‌تواند محیطی برای کمک به این سازگاری فراهم کند.
وی با اشاره به اینکه اضطراب جدایی یکی از شایع‌ترین واکنش‌ها در شروع مدرسه است، توضیح داد: این اضطراب در شرایط پرتنش جامعه امروز ممکن است شدت بیشتری پیدا کند. برای کاهش آن، والدین باید از قبل کودک را با مفهوم جدایی کوتاه‌مدت آشنا کنند؛ مثلا از طریق بازی‌های نمادین مانند “مدرسه‌بازی”، بازدید از فضای مدرسه یا سپردن کودک برای زمان کوتاه به فرد مورد اعتماد.
رافضی ادامه داد: مهم‌ترین نکته این است که والدین اضطراب خود را کنترل کرده و به کودک پیام اطمینان بدهند. جدایی باید تدریجی، محترمانه و همراه با گفت‌وگوی عاطفی باشد. اگر والدین نگرانی خود را بیش از حد به کودک منتقل کنند، اضطراب او تقویت می‌شود. همچنین ارتباط مداوم با مربی و داشتن روتین ثابت روزانه به سازگاری کودک بسیار کمک می‌کند.
وی در بخش دیگری از سخنانش به کمبود تعاملات اجتماعی کودکان در سال‌های اخیر اشاره کرد و گفت: بسیاری از کودکان کمتر فرصت ارتباط با همسالان داشته‌اند. بنابراین والدین می‌توانند با فراهم کردن موقعیت‌های اجتماعی مانند بازی در پارک، حضور در گروه‌های کوچک یا کلاس‌های مهارت، ارتباط‌گیری تدریجی فرزندان خود را تمرین دهند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: آموزش مهارت‌هایی همچون نوبت گرفتن، درخواست کمک و بیان احساسات باید به صورت عملی و در قالب بازی انجام شود. همچنین گفت‌وگو درباره مدرسه با رویکرد مثبت، قصه‌گویی درباره دوستی و همکاری، و استفاده از کتاب‌ها و انیمیشن‌های مرتبط، ذهن کودک را برای پذیرش فضای مدرسه آماده می‌کند.
شیطنت کلاس‌اولی‌ها در ابتدای سال تحصیلی طبیعی است
معاون انضباطی یکی از مدارس تبریز با تأکید بر اینکه هیجان و شیطنت دانش‌آموزان در روزهای ابتدایی مهر طبیعی است، گفت: مدرسه تنها محل درس خواندن نیست، بلکه کودکان در آن مهارت‌های زندگی، دوستی و رفتار اجتماعی را تمرین می‌کنند.
معصومه فرخی، با بیش از ۱۰ سال سابقه فعالیت در حوزه معاون انضباطی، اظهار کرد: اوایل سال تحصیلی معمولا بچه‌ها پر از هیجان و انرژی هستند، بنابراین شلوغی و شیطنت آنها طبیعی و نشانه سازگار شدن با محیط جدید است. والدین بهتر است سخت‌گیری نکنند و بدانند که مدرسه فقط جایی برای درس خواندن نیست، بلکه بچه‌ها در مدرسه یاد می‌گیرند چطور با دیگران زندگی کنند، دوست پیدا کنند و رفتار درست را تمرین کنند.
وی با بیان اینکه مسئولیت نظم و تربیت تنها بر عهده مدرسه نیست، افزود: خانواده باید در خانه اصول احترام و مسئولیت‌پذیری را به فرزند خود آموزش دهد و مدرسه ادامه این مسیر را پیش ببرد. همچنین تقویت حس استقلال و انگیزه کودک موجب می‌شود با اعتماد به نفس بالاتری وارد مدرسه شود.
وی درباره راهکارهای آماده‌سازی کودکان برای ورود به مدرسه توضیح داد: خانواده‌ها می‌توانند چند روز پیش از آغاز سال تحصیلی ساعت خواب و بیداری فرزندانشان را منظم کنند تا صبح‌ها راحت‌تر آماده شوند. همچنین بهتر است یادشان بدهند شب قبل وسایل خود را آماده کنند تا بدون عجله به موقع به مدرسه برسند.
فرخی ادامه داد: صحبت با کودکان درباره نکات ایمنی مانند درست بالا و پایین رفتن از پله‌ها یا مراقبت در حیاط مدرسه ضروری است. همچنین دعوا نکردن با دوستان، صحبت محترمانه، مراقبت از خود و دیگران و… از واحباتی است که باید با کودک تمرین شود. این تمرین‌های ساده باعث می‌شود بچه‌ها هم در درس و هم در دوستی‌هایشان موفق‌تر باشند و مدرسه را محیطی امن و دوست‌داشتنی ببینند.
وی شهریورماه را زمان مهمی برای آماده‌سازی روحی دانش‌آموزان دانست و یادآور شد: شهریور فقط وقت تمرین نظم نیست، وقت دلگرم کردن بچه‌ها هم هست. والدین می‌توانند با فرزندانشان درباره مدرسه حرف بزنند، از دوستی‌ها و خاطرات خوب بگویند یا حتی بازدیدی از مسیر و فضای مدرسه داشته باشند تا محیط برای آنها آشنا شود.
