به گزارش تریبون تبریز، هرچند نقش بهداشت و حوزه درمان در دستیابی به جمعیت سالمِ جوان بسیار مهم و تاثیرگذار است، اما نگاه صرف به این مقوله بدون در نظر گرفتن مسایل و مشکلات اجتماعی خانوارها به خصوص زوجین در سنین باروری به هیچ عنوان نمی تواند نسخه ای شفابخش و نتیجه بخش در افزایش تعداد فرزندآوری ها باشد، چه بسا عناصر بسیاری از ابعاد مختلف اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در موضوع جوانی جمعیت دخیل هستند که هر یک جای بحث جداگانه دارد.
بنا به اعتقاد کارشناسان یکی از ارکان مهمی که نباید در حوزه جوانی جمعیت مورد غفلت واقع شود و به اهمیت آن باید توجه جدی شود، بحث مسایل و عوامل اجتماعی است که جای خالی آن در نظام سلامت کشور به وضوح دیده می شود.
اینکه چرا زوجین علاقه و اشتیاقی برای فرزندآوری ندارند و یا تک فرزندی را قبول می کنند، به عوامل مختلفی همچون مشکلات اقتصادی، مالی، رفاهی، شغلی، شرایط مسکن و درآمد خانوارها و نوع و سبک زندگی آنها ارتباط دارد که باید توجهات ویژه به این حوزه در تحقق قانون جوانی جمعیت اعامل شود.
بدون تردید حرکت به سوی آرمان جوانی جمعیت و تحقق سیاست‌هایی که در دستور کار دولت و حکومت قرار دارد، امروزه جزو مباحث اولویت دار محسوب می‌شود که رسیدن به آن نیازمند ارتقای سلامت بهداشت جامعه است که این امر جز با بررسی های عمیق عوامل اجتماعی محقق نخواهد شد.
زنگ خطر بحران پیری جمعیت مدت‌ها است که در کشور و به خصوص آذربایجان شرقی به صدا درآمده و لزوم توجه به بحث جوانی جمعیت را مورد تاکید قرار داده است؛ بر همین مبنا جوانی جمعیت و سیاست‌های تشویقی مربوط به فرزندآوری و ازدواج در بسیاری از محافل مطرح شده است و سیاست گذاران هم تاحدی طرح‌هایی را برای دستیابی به این آرمان عملی ساخته‌اند که نقش بهداشت و درمان بسیار بزرگنمایی اما عوامل اجتماعی نادیده گرفته شده است.
مسایل سلامت و بهداشت در ارتقای شاخص های توسعه جامعه کنونی نقش غیر قابل کتمان دارد و گسترش خانه‌های بهداشت تا روستاهای کشور نیز گواهی بر این موضوع است و گام‌های مهمی در سالیان گذشته در زمینه ارتقای سطح بهداشت جسمی روحی جامعه برداشته شده است، اما از آنجایی که همواره پیشگیری بهتر از درمان کارایی داشته، مسایل اجتماعی در این زمینه فراموش شده است.
جوانی جمعیت جز با نسخه های اجتماعی به ثمر نمی رسد
استاد دانشگاه و پژوهشگر اجتماعی مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت دانشگاه علوم پزشکی تبریز با تاکید بر اینکه موضوعات اجتماعی نقش اول و آخر و محوری در تحقق جوانی جمعیت دارد، گفت: در حال حاضر با توجه به شیب تند فراوانی جمعیت کشور به سمت کهنسالی باید نسخه نویسی های اجتماعی را بسیار جدی گرفت.
مهستی علیزاده با بیان اینکه امروز بسیاری از بیماری ها و مشکلات جسمی ریشه در مسایل اجتماعی همچون فقر، اقتصاد ضعیف، تغذیه ناسالم و زندانی شدن یکی از اعضای خانواده دارد، یادآور شد: در چنین شرایطی حتی درمان داروئی بیماران نیز چندان مثمرثمر نیست، چون هیچ درک و اطلاعی از وضعیت اجتماعی فرد بیمار پس از درمان های داروئی وجود ندارد.
به گفته وی چه بسا بسیاری از بیماران که تحت درمان قرار می گیرند، بلافاصله پس از بازگشت به شرایط زندگی سخت و دشوار خود، باز همان گرفتاری ها و مشکلات جسمی به سراغشان بیاید و این یعنی بی تاثیری درمان.
علیزاده با تاکید بر اینکه باید شرح حال اجتماعی از بیماران در تمام حوزه های درمانی اخذ شود، اظهار کرد: یکی از پژوهش های مهم مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت دانشگاه علوم پزشکی تبریز تدوین مدل نسخه نویسی اجتماعی در نظام سلامت ایران است که به شیوه چند روشی در این مجموعه علمی اجرا شد.
وی یادآور شد: ترکیبی از مطالعات کیفی و کمی برای طراحی مدل نسخه نویسی اجتماعی در ایران به کار گرفته می شود که این روش برای شناسایی عناصر مدل های مختلف اجتماعی در دنیا نیز مرسوم است.
علیزاده با بیان اینکه در این مطالعه به بررسی و انطباق این عناصر با ساختارهای نظام سلامت ایران پرداخته شده و در قسمت مرور نظام مند، داده‌های مورد نیاز از پایگاه‌های اطلاعاتی مختلف و با استفاده از استراتژی جست و جوی از پیش طراحی شده استخراج شده است، گفت: تمامی مراحل انتخاب و غربالگری توسط اعضای تیم تحقیق به صورت مستقل از هم انجام شده است.
وی یکی از مشکلات مهم در راستای سیاست های جوانی جمعیت را نبود سیاست های اجتماعی در سطح ملی عنوان و اضافه کرد: باید در این خصوص ارتباطات بین بخشی در تمام ارکان جامعه و دستگاه های اجرایی، خدماتی و بهداشتی و اجتماعی حاصل و ایجاد شود تا با تزریق اعتبارات لازم و کافی در کنار شرح حال های بالینی از بیماران، شرح حال اجتماعی نیز از آنها اخذ شود.
علیزاده یادآور شد: در این زمینه نیازمند راه اندازی مسیرسازها در پزشکی اجتماعی هستیم تا به سامانه نظام سلامت وصل شده و در برقراری درست و منطقی بهبود شرایط درمان نقش آفرینی کنند که در این خصوص زوجین جوان و در آستانه باروری باید در اولویت قرار بگیرند.
وی ایجاد سامانه های ارتباط بین سازمانی، تاکید بر مشارکت تشکل های مردمی و داوطلبان خیر، آموزش به جامعه پزشکی، ایجاد و فرهنگ سازی برای تغییر نگرش ها، مطالبه گری مردم و کاهش هزینه های درمان و ایجاد ساختارهای سازمانی را از پیش نیازهای نسخه نویسی اجتماعی در حوزه جوانی جمعیت بیان کرد.
جمعیت جوان یکی از مهمترین ارکان موثر بر توسعه هر کشور
رییس گروه تعالی خانواده و جوانی جمعیت معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تبریز نیز با اشاره به ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت از سوی مقام معظم رهبری در ۳۰ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۳ که به عنوان روز ملی جمعیت نام گرفته است، گفت: جمعیت جوان یکی از مهمترین ارکان موثر در توسعه هر کشور است که باید مورد توجه جدی قرار بگیرد.
مجید کارآموزی تغییر در سبک زندگی خانوارها، تقویت هویت مادری، تحکیم بنیان خانواده و تقویت نشاط درون خانواده، تک‌فرزندی و عوارض آن، مقابله با مساله سقط عمدی جنین، دلایل و راهکارهای درمان ناباروری، ترویج ازدواج به وقت نیاز و دستاوردها و پیامدهای جوانی جمعیت را از محورهای مهم در حوزه جوانی جمعیت برشمرد که متاسفانه بسیاری از این مسائل مورد غفلت قرار می گیرد.
وی با ابراز تاسف و نگرانی از روند کاهشی باروری در کشور در سال‌های اخیر که شیب تند نزولی داشته است، یادآور شد: بر این اساس پیش بینی می‌شود که در سال ۱۴۲۰ جمعیت سالمندان کشور ۲ برابر میزان کنونی شود.
کارآموزی ادامه داد: جمعیت جوان به عنوان سرمایه انسانی یکی از مهمترین ارکان موثر بر توسعه هر کشور از اهمیت خاصی برخوردار است و بستر خلاقیت و پویایی در ابعاد مختلف توسعه اقتصادی و اجتماعی را برای آن کشور فراهم می‌کند.
وی با اشاره به اینکه سیاست‌های کلی جمعیت در ۱۴ بند از سوی مقام معظم رهبری به تمامی دستگاه‌ها ابلاغ شد، بر ضرورت هماهنگی و تقسیم کار بین ارکان نظام و دستگاه‌های ذیربط برای اجرای دقیق، سریع و قوی این سیاست‌ها تاکید و اضافه کرد: تحقق و اجرای درست سیاست مهم و حیاتی جوانی جمعیت مستلزم اتخاذ نگاه جمعی و مسئولانه در کلیه سطوح قانونگذاری، اجرایی و نظارتی است.
کارآموزی گفت: سیاستگذاری هایی مانند تشویق موالید، مبارزه با مرگ و میر و پیشگیری از سقط و ناباروری، تاثیرات مستقیم و بلاواسطه بر عوامل جمعیتی دارند، در حالی که تدوین سیاست‌های غیرمستقیم اجتماعی مثل افزایش مرخصی مرتبط با بارداری و زایمان، افزایش امنیت شغلی برای زنان شاغل که به تازگی فرزندی به دنیا آورده‌اند، حمایت از خانواده در تامین هزینه‌های بهداشتی درمانی مرتبط با فرزندآوری و هزینه تربیت فرزندان و سیاست‌هایی از این قبیل در تحولات جمعیتی نقش بسزایی دارند.
سیاست های جمعیتی باید بازنگری شود
معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار آذربایجان شرقی هم با اشاره به روند کاهشی فرزندآوری در کشور، بر ضرورت بازنگری در سیاست‌های جمعیتی و هم‌راستاسازی آن با الگوهای نوین زندگی تاکید کرد.
مرتضی محمدزاده با بیان اینکه ایران با دگرگونی در ساختار سنی و جغرافیایی جمعیت مواجه است، اظهار کرد: اگر این روند به‌درستی مدیریت نشود، توسعه پایدار کشور با چالش‌های عمیق و پیچیده‌ای روبه‌رو خواهد شد و در این مسیر باید از نگرش های صرف بهداشتی و درمانی به سمت مداخله گری عوامل اجتماعی رفت.
وی اساس توسعه جوامع امروز را بر پایه سرمایه انسانی دانست و افزود: بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه با چالش‌های جمعیتی مواجه هستند و ایران نیز از این روند مستثنا نیست و آذربایجان شرقی نیز در رده پنجم جمعیت پیر قرار گرفته است که هشداری بسیار جدی به شمار می رود.
محمدزاده کاهش سهم جمعیت جوان و افزایش جمعیت سالمندان را منجر به دگرگونی ساختار جمعیتی کشور دانست و گفت: این موضوع باید به عنوان یک دغدغه راهبردی در همه سطوح مدیریتی مدنظر قرار گیرد.
به گفته وی در حال حاضر ۱۴ درصد جمعیت آذربایجان شرقی وارد مرحله‌ای از زندگی شده‌اند که به مراقبت‌های ویژه و توانمندسازی نیاز دارند.
محمدزاده یکی از دلایل اصلی فشار بر صندوق‌های بازنشستگی را روند فزاینده جمعیت بازنشستگان برشمرد که بدون اصلاح سیاست‌های پیش‌نگرانه، آینده اقتصادی کشور را با تهدید جدی مواجه می‌کند.
وی با تاکید بر اینکه سیاستگذاری جمعیتی باید با فرهنگ و سبک زندگی جدید مردم همسو باشد، یادآور شد: سیاست‌هایی که یک دهه پیش تدوین شده‌اند، ممکن است امروز کارآیی لازم را نداشته باشند و در این زمینه باید با نگاهی واقع‌بینانه و آینده‌نگرانه به اصلاح و به‌روزرسانی این سیاست‌ها پرداخت.
