به گزارش تریبون تبریز، آمارهای رشد اقتصادی و شاخص کل تولیدات صنایع بزرگ اگرچه نشان از روندی مثبت دارد، اما در یک نمای کلی، نگرانی بزرگ صنعتگران از فرسودگی تجهیزات تولید است. این نگرانی می‌تواند در آینده پاشنه‌آشیل رشد اقتصادی باشد.
هرچند آمارهای صنعتی در فصول پایانی سال گذشته بیانگر وضعیت بهتری نسبت به سال ماقبل آن است، اما بررسیها نشان می‌دهد طی یک دهه اخیر روند تشکیل سرمایه به‌ویژه در بخش ماشینآلات کمتر از سطح استهلاک بوده و سرمایه‌گذاری لازم برای نوسازی خطوط تولید انجام نشده است.
این در حالی است که فرسودگی خطوط تولید، با کاهش تیراژ و کیفیت تولیدات، آثار نامطلوبی بر رقابت‌پذیری صنایع داخلی در بازارهای داخلی و صادراتی داشته ضمن اینکه تبعاتی چون کاهش بهرهوری، افزایش مصرف انرژی و آلایندگی ناشی از تکنولوژی فرسوده را به دنبال دارد.
بررسیها اما نشان می‌دهد که به دلیل سیاستهای بانک‌مرکزی و وزارت صمت، تخصیص ارز واردات ماشینآلات و نوسازی تجهیزات تولید به‌کندی پیش می‌رود و بانک‌ها به تامین مالی این بخش چندان رغبتی نشان نمیدهند. تامین و نوسازی تجهیزات تولید از مسیر صنایع داخلی نیز به دلیل شکاف تکنولوژی و فاصله از استاندارد روز دنیا، چندان راهگشا نیست.
در حال حاضر طبق برآوردهای اولیه، سرمایه لازم برای نوسازی ماشینآلات و خطوط تولید حدود ۷۰هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده و مسوولان وزارت صمت از پیگیری ایجاد صندوق ویژه برای تامین منابع مالی موردنیاز در این موضوع و ایجاد مجوز بازسازی و نوسازی ماشینآلات در پیش‌‌‌نویس دستورالعمل جدید وزارت صمت و تامین منابع ریالی در پاسخ به پیگیری‌‌‌ها خبر دادهاند.
فقر سرمایه‌گذاری در نوسازی ماشینآلات
بررسیها نشان می‌دهد که سهم انباشت سرمایه در ماشینآلات طی سال‌های اخیر روند کاهشی داشته و به همان اندازه که حال و روز اقتصاد و وضعیت تولید مساعد نبوده و فعالان اقتصادی و تولیدکننده‌‌‌ها چشم‌‌‌انداز مثبتی برای ادامه فعالیت در بخش مولد اقتصاد نمی‌‌‌دیدند، سرمایه‌‌‌ها از این بخش رویگردان شدهاند.
آمارها نشان می‌دهد که سهم سرمایه‌گذاری در ماشینآلات در سال ۸۵ نزدیک به ۶۰درصد بوده، در حالی که این سهم در سال گذشته به حدود ۴۰درصد رسیده و ۷۹هزار میلیارد تومان حجم حقیقی انباشت سرمایه در ماشینآلات به ۵۰درصد کاهش داشته است.
به این ترتیب، رشد سرمایه‌گذاری در ماشینآلات در سال گذشته ۴/ ۶درصد به ثبت رسیده و حجم حقیقی انباشت سرمایه در بخش ماشینآلات در سه‌فصل ابتدایی ۱۴۰۱ حدود ۳۱هزار میلیارد تومان تخمین زده شده است. این در حالی است که به‌واسطه ماشینآلات فرسوده هزینه‌‌‌های تولید، به مراتب افزایش یافته و میانگین عمر ماشینآلات معدنی و تجهیزات مصرفی در کشور به ۲۰ تا ۳۰ سال رسیده است.
۸ درصد صنایع کوچک کشور در آذربایجان شرقی استقرار دارند
مدیرکل صنعت، معدن و تجارت آذربایجان شرقی با بیان اینکه هشت درصد صنایع کوچک کشور در این استان استقرار دارند، گفت: چهار هزار و ۴۰۰ واحد صنعتی در استان آذربایجان شرقی وجود که ۴۴۰ واحد صنعتی یا به عبارتی ۱۰ درصد این واحدها بزرگ و بقیه کوچک و متوسط هستند.
«محمدجعفر عظمایی» افزود: غیر از واحدهای صنفی تولیدی و کارگاهی، بالغ بر نیمی از مجموع چهار هزار و ۴۰۰ واحد صنعتی استان با اشتغال کمتر از ۱۰ نفر، کوچک مقیاس است.
وی با بیان اینکه صنایع مقیاس کوچک، واحدهایی هستند که با نیروی انسانی کمتر، ماشین آلات و تجهیزات کوچکتر و سرمایه گذاری کمتر به عملیات تولیدی و خدماتی مشغول هستند؛ اظهار کرد: این قبیل صنایع در تکانه های اقتصادی نسبت به صنایع بزرگ آسیب پذیری بیشتری دارند از این رو باید مورد توجه و حمایت بیشتری قرار گیرند.
مدیرکل صمت آذربایجان شرقی با بیان اینکه موفقیت صنایع بزرگ ریشه در پویایی و رشد و توسعه متوازن صنایع خرد دارد، گفت: ارائه تسهیلات مالی، برقراری دوره های آموزشی و توسعه بازار از جمله اقداماتی است که باید در جهت حمایت از صنایع کوچک به آنها اهتمام شود.
واحدهای صنعتی که دارای اشتغال تا ۵۰ نفر هستند در رده صنایع کوچک قرار می گیرند. از پنج هزار و ۷۰۰ قرارداد ایجاد واحد صنعتی در استان سه هزار واحد صنعتی و تولیدی فعال بوده و ۲ هزار و ۷۰۰ واحد غیرفعال است.
بر اساس آمار سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ، سهم واحدهای خرد(زیر ۱۰ نفر اشتغال) موجود در شهرک‌های صنعتی کشور ۴۱ درصد، سهم واحدهای کوچک (زیر ۵۰ نفر اشتغال) ۵۲ درصد و سهم صنایع متوسط و بزرگ به ترتیب ۶ و یک درصد است.
ماشینآلات فرسوده هزینه تولید را افزایش می‌دهد
محمدکلامی معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار آذربایجانشرقی با بیان آنکه نوسازی صنایع از جمله اقداماتی است که در دستور کار تیم اقتصادی استان قرار دارد؛ اضافه کرد: فرسوده بودن ماشین آلات هزینه تمام شده واحدهای بزرگ را در مقایسه با رقبایی که از تکنولوژی روز استفاده می‌کنند؛ افزایش می‌دهد.
وی، با اشاره به واگذاری بلبرینگ سازی تبریز در دوره دولت سیزدهم، افزود: نوع واگذاری طوری بوده که اکنون تجهیزات و دستگاه های سنجش استانداردی به این شرکت از خارج وارد می شود که برای اولین بار وارد کشود می شود و شرکت مسیر پویایی را طی می کند.
کلامی اظهار کرد: در واگذاری شرکت های دولتی به بخش خصوصی در گذشته، خصوصی سازی واقعی هدف نبوده بلکه فقط ارایه آمار در خصوص خصوصی سازی هدف بود و در نتیجه صنایع مادر بدون برنامه واگذار شدند.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار آذربایجان شرقی، هدف از خصوصی سازی را ارتقای کیفیت، کاهش هزینه های تولید، ارتقای تکنولوژی تولید و فرآیندها و حضور در بازارهای داخلی و جهانی اعلام کرد و گفت: در این استان واحدهای مادر یا به شرکت های رقیب فروخته شدند تا رقیب از صحنه خارج شود یا به افرادی که اهلیت، شناخت و دانشی از این صنعت نداشتند، واگذار شدند.
کلامی، ادامه داد: در گروه ماشین سازی تبریز و شرکت های مانند آن، کهنگی و فرسودگی تکنولوژیکی وجود دارد و ماشین آلات آن ها متناسب با رشد صنعت، ارتقا نیافته و نوسازی نشده و از طرفی خود این صنعت و برون ده آن دچار تحول شده و تکنولوژی آن ارتقا یافته است.
وی یادآور شد: قدیمی بودن ماشین آلات این شرکت ها موجب کاهش دقت و سرعت آن ها شده و هزینه تولید را افزایش می دهد بنابراین برای برون رفت از این مشکلات باید از توان شرکت های دانش بنیان برای نوآوری ماشین آلات موجود این شرکت ها استفاده کرد و این شرکت ها همچنین در تولید محصولات با تکنولوژی بالاتر به این واحدهای صنعتی برنامه ارایه دهند.
ماشین سازی تبریز برای نوسازی ماشین آلات خود باید از لیست واگذاری دولت خارج شود
مدیرعامل گروه ماشین سازی تبریز نیز در این مراسم با بیان اینکه این مجموعه در سال ۱۳۴۶ با همکاری ایران و چکسلواکی آغاز به کار کرده و طی سال های گذشته چندین شرکت از آن جدا شده است.
داود یعقوبی بقا، با اشاره به اینکه ماشین سازی تبریز جزو صنایع پیچیده است، افزود: به عنوان نمونه دستگاه تراش تولیدی این شرکت دارای ۷۰۰ نوع قطعه است و برای تولید هر قطعه آن فرآینده های مختلفی طی می شود.
وی فرسودگی ماشین آلات این گروه صنعتی و قرار گرفتن آن در لیست سازمان خصوصی سازی از عمده مشکلات این شرکت اعلام و اظهار کرد: بعد از تصمیم به واگذاری این شرکت به بخش خصوصی در سال ۱۳۹۰ تا کنون مشکلات متعددی برای این شرکت ایجاد شده و ساختار سازمانی آن بهم خورده است.
مدیرعامل گروه ماشین سازی تبریز گفت: با بروز این مشکلات نیروهای کاربلد، توانمند و متخصص از مجموعه جدا شده و با توجه به قرار گرفتن در لیست واگذاری، امکان سرمایه گذاری در آن میسر نمی شود.
یعقوبی بقا، با اشاره به تلاش مدیران استانی و دستور آیت الله رئیسی برای بازسازی و نوسازی ماشین آلات این مجموعه، ادامه داد: تلاش می شود با تبدیل دارایی های غیرمولد به دارایی های مولد موضوع نوسازی ماشین آلات آن انجام شود.
وی خواستار خروج این گروه صنعتی از لیست واگذاری دولت شد و اظهار کرد: با تحقق این موضوع می توان زمینه سرمایه گذاری برای خرید ماشین آلات جدید برای خطوط تولید فراهم می شود.
ماشینآلات صنعتی فرسوده منجر به اتلاف انرژی و کاهش بهره وری می شود
یونس اکبرپور پایدار؛ رئیس کمیسیون صنایع اتاق تبریز، با تاکید بر اینکه فرسودگی و استهلاک ماشینآلات در واحدهای تولیدی، منجر به اتلاف انرژی شده و بهرهوری را کاهش می‌دهد، افزود: نبود تجهیزات بهروز، یکی از موانع اساسی توسعه صادرات محصولات ایرانی به سایر کشورها است، به‌همین دلیل نوسازی ماشینآلات خط تولید ضرورتی انکارناپذیر است.
وی گفت: مشکل اصلی در نوسازی تجهیزات، کمبود نقدینگی و تامین مالی است. همچنین ما باید ارتباطات خود را با سایر کشورها توسعه داده و از این طریق راه را برای تبادل فناوری هموارتر کنیم.
مدیریت مصرف انرژی در واحدهای صنعتی، با ماشینآلات قدیمی امکانپذیر نیست
وحید کوچه‌مشکی؛ رئیس کمیته انرژی کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی تبریز، فرسودگی ماشین را یکی از عوامل موثر در افزایش مصرف و پِرت انرژی در کشور عنوان و تاکید کرد: مدیریت مصرف انرژی در واحدهای صنعتی، با ماشینآلات قدیمی امکانپذیر نیست.
وی تصریح کرد: با نوسازی و بازسازی تجهیزات، می‌توان تا حد زیادی از اتلاف انرژی در کارخانجات جلوگیری کرد.
واحدهای صنعتی توان مالی برای تجهیز و نوسازی ماشینآلات را ندارند
سلیمان نوروزی؛ رئیس خانه معدن استان آذربایجانشرقی با بیان اینکه واحدهای صنعتی توان مالی برای تجهیز و نوسازی ماشینآلات را ندارند، بر لزوم حمایت دولت در واردات ماشینآلات دست دوم باکیفیت خارجی و همچنین حمایت بانک‌ها از طریق تخصیص وام و اعتبار خرید تجهیزات برای صنایع تاکید کرد.
وی گفت: اگر دولت در این زمینه اقدامی انجام ندهد، بسیاری از واحدها به مرور زمان از چرخه تولید خارج و تعطیل می‌شوند.
نوروزی ادامه داد: بهتر است دولت به‌جای پیگیری فعال کردن واحدهای تولیدی راکد، با حمایت از واحدهای فعال و نیمه‌فعال، مانع از تعطیلی صنایع شود.
صنایع استان فرسوده شدند
بهروز مهدوی؛ رئیس هیئت مدیره فولاد آذربایجان در این نشست با بیان اینکه در حال حاضر یک‌هزار و ۷۳۱ واحد صنعتی در استان فعالیت دارند، بر ضرورت آینده‌نگری در حوزه صنایع استان تاکید کرد.
وی افزود: صنایع استان فرسوده شدهاند و به‌همین دلیل محصولات تولیدی استان، توان رقابت خود را در بازارهای جهانی از دست دادهاند، بنابراین ما نیازمند انقلاب عظیم در حوزه ابزارآلات صنعتی هستیم.
مهدوی ادامه داد: البته مشکل ما تنها در حوزه ماشینآلات نیست، بلکه مسئله اصلی عدم نگاه آینده‌محور و جامع است. در حال حاضر ما با چالش مدیریت در حوزه منابع انسانی و کمبود انرژی نیز مواجه هستیم.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر پنج نفر از نمایندگان استان، عضوکمیسیون صنعت مجلس شورای اسلامی هستند، گفت: تا این لحظه نمایندگان آذربایجانشرقی نتوانسته‌اند، هیچ‌گونه اقدام مثبتی در رابطه با صنایع استان بردارند.
مهدوی گفت: وظیفه دولت‌ها در سراسر دنیا، بسترسازی، تسهیل‌گری، ایجاد امنیت برای فعالیت و فراهم ساختن زمینه‌های صادرات و واردات است تا صنعتگران بتوانند، با رقبای خارجی خود رقابت کنند.
مسیر سخت واردات تجهیزات تولید
در حال حاضر فعالان اقتصادی نسبت به سخت‌‌‌گیری بانک‌مرکزی در تامین ارز واردات ماشینآلات تولید گلایه‌‌‌مند هستند و معتقدند بانک‌مرکزی باید با رجوع به قوانین و مصوبات اجازه دهد تولیدکنندگان صادراتی نیاز خود به ماشینآلات را در قبال صادرات تامین کنند و حداقل بتوانند از ۲۰درصد ارز صادراتی خود برای تامین و واردات ماشینآلات موردنیاز اقدام کنند. براساس قوانین بانک‌مرکزی، صادرکنندگان و تولیدکنندگان باید تمامی ارز صادراتی خود را وارد سامانه کنند و برای واردات ماشینآلات موردنیاز واحد تولیدی حداقل ۶ماه در صف تخصیص ارز منتظر بمانند
نوسازی ماشینآلات فرسوده خط تولید صنایع با هدف کیفیت بخشی محصولات تولیدی، رقابت با بازارهای جهانی، کاهش ضایعات و هدررفت انرژی و بازار مطمئن فروش و کاهش بیکاری با حمایت های دولتی و مشارکت واحدها امری ضروری است. کارشناسان می گویند با ادامه روند موجود، بیکاری و اخراج شماری زیادی از کارگران به دلیل فرسودگی ماشین آلات خط تولید صنایع محتمل است که دولت باید جلوی این چالش اساسی واحدهای تولیدی و صنعتی را بگیرد.
