منطقه آزاد تجاری و صنعتی ارس با وسعت بیش از ۵۰ هزار هکتاری خود پس از فراز و نشیب‌های بسیاری که طی سال‌های گذشته داشته حالا به یکی از قطب‌های تولید، تجارت، گردشگری و فرهنگی کشورمان تبدیل شده است. منطقه‌ای در استان آذربایجانشرقی که طی سال‌های گذشته میزبان شرکت‌های تجاری و واحدهای صنعتی عظیم بوده و با طبیعت بکر و زیبایش به چشم امید مردم استان آذربایجانشرقی تبدیل شده تا با معرفی ظرفیت‌های ناشناخته‌اش به محلی برای ورود هزاران و حتی میلیون‌ها تولیدکننده، تاجر و گردشگر باشد. خبرنگار ما در حاشیه نمایشگاه عرضه بسته‌های سرمایه‌گذاری و توانمندی‌های صادراتی مناطق آزاد در سالن عطار نمایشگاه بین‌المللی مشهد، سراغ مدیرعامل منطقه آزاد ارس و تعدادی از معاونان این سازمان رفت تا از عملکرد این سازمان طی سال‌های گذشته بپرسد.
مناطق آزاد، محلی برای تعامل بهتر با کشورها و جذب سرمایه
مجید کیانی، رئیس هیات مدیره و مدیرعامل این سازمان در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در جلفا درباره پیشینه مناطق آزاد اظهار کرد: در اقتصاد بین‌الملل، خیلی از کشورها به این نتیجه رسیدند که لازم است در برخی موارد، تغییراتی در اقتصاد خود داشته باشند که بتوانند تعامل بهتری با کشورهای دیگر داشته باشند، بنابراین مناطق آزاد تجاری را شکل دادند. محل‌هایی که قوانین سرزمین اصلی در آن رعایت نمی‌شود تا تجارت به آسانی انجام شود. این کار در خیلی از کشورها انجام شده و در ایران عزیز ما هم از سال ۷۲ قانون ایجاد منطقه آزاد در کیش تصویب شد و به مرور بر تعداد مناطق آزاد اضافه شد. اکنون نیز ۷ منطقه آزاد دیگر به کشورمان در حال اضافه شدن است.
ظرفیتی که ارس را از سایر مناطق آزاد تجاری متمایز می‌کند
وی درباره اهمیت منطقه آزاد ارس گفت: این منطقه از حدود ۱۸ سال پیش تاسیس شده است. بیشتر مناطق آزاد بیشتر در نقاط مرزی هستند. سازمان منطقه آزاد ارس نیز در ۴ بخش در حاشیه رود ارس توسعه پیدا کرد. هرکدام از مناطق آزاد، ظرفیت‌های خاص خود را دارند و این ظرفیت‌ها متناسب با ظرفیت‌های بومی این مناطق هستند. به عنوان مثال، منطقه آزاد کیش در گردشگری موفق بوده است اما چیزی که ارس را از سایر مناطق آزاد متمایز می‌کند این است که این منطقه در ۴ حوزه صنعت، کشاورزی، گردشگری و تجارت دارای رتبه است و در بین مناطق آزاد به سختی می توان موردی نام برد که هر ۴ ظرفیت را همزمان داشته باشد و توسعه متوازن داشته باشد.
ارس؛ منطقه آزاد «اولین‌ها»
وی ادامه داد: منطقه آزاد ارس در تولید و صنعت، رتبه اول را دارد، در کشاورزی به واسطه آب، خاک و هوای مناسب رتبه اول را دارد و به عنوان قطب گلخانه‌های هیدروپونیک کشور و خاورمیانه شناخته می‌شود. ارس در بحث گردشگری نیز طی سالیان گذشته رتبه اول گردشگری داخلی در شمال‌غرب کشور را به دست آورده است. در حوزه تجارت و ترانزیت نیز با توجه به آن که منطقه آزاد ارس در مسیر جاده ابریشم و تقاطع کریدورهای مهم کشور وهمچنین همسایگی با کشور ارمنستان و تنها مرز زمینی ایران با اتحادیه اوراسیا، این منطقه روز به روز شاهد توسعه و گسترش است. گمرک جلفا هم در سالیان گذشته سابقه قدیمی در ترانزیت کالا و صادرات و واردات داشته است.
مردم ما زیبایی‌های ساحل رود ارس را ندیده‌اند
مدیرعامل منطقه آزاد ارس ادامه داد: برنامه‌مان این است که منطقه آزاد ارس در تجارت و گردشگری، ارتقاء یابد و در میان سایر مناطق آزاد، توسعه‌ای کاملا متوازن داشته باشد. در بحث گردشگری هدف‌گذاری کردیم که گردشگر خارجی جذب کنیم.
وی ادامه داد: در یک سال گذشته ژئوپارک ارس به عنوان دومین ژئو پارک ایران ثبت شد که این افتخاری برای کشورمان است و موجب معرفی بهتر ارس در خارج از کشور خواهد شد. همچنین یکسری پروژه‌های سرمایه‌گذاری برای ارس و به ویژه ساحل رود ارس تعریف شده است. ساحل رود ارس بسیار زیباست و مردم ایران هنوز آن را ندیده‌اند و نمی شناسند. البته محدودیت‌هایی وجود داشته اما اکنون ساحل رود ارس در حال آماده سازی برای گردشگران خارجی و داخلی است. نکته مهم گردشگری ارس این است که فصل گردشگری در این منطقه از کیش و قشم متفاوت است. روزهایی که کیش و قشم توریست ندارند آب و هوای ارس برای جذب گردشگر خارجی و داخلی بسیار مطلوب است و می‌تواند مقصد سفر باشد.
در منطقه آزاد ارس، بیکار واقعی نداریم
کیانی گفت: مهم‌ترین هدف مناطق آزاد این بوده است که سرمایه‌گذاری در آن منطقه اتفاق بیفتد که منجر به تولید، اشتغال و صادرات شود. منطقه آزاد ارس تا امروز حدود ۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری توسط بخش خصوصی و حدود ۱۹ هزار اشتغال داشته است. اکنون در این منطقه، بیکاری واقعی نداریم و نه تنها از شهرهای این منطقه، بلکه از شهرهای همسایه هم جوانان اهل کار و تلاش برای اشتغال و درآمدزایی وارد مناطق صنعتی ارس می‌شوند.
وی اضافه کرد: در عرصه صادرات هم موفق شدیم، سالیان گذشته بیش از نیم میلیارد دلار تراز تجاری مثبت داشته باشیم. در صادرات گاز، نفت و قیر، شرق ترکیه، کشور گرجستان و بخش‌هایی از اوراسیا را واحدهای تولیدی منطقه آزاد ارس پوشش می‌دهند.
اهداف و چشم‌اندازهایی برای منطقه آزاد ارس
وی ادامه داد: ۱۰۰ بسته سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت پیش‌بینی کردیم که در این صورت، توسعه متوازن تکمیل می‌شود. چون این‌ها در تعامل با همدیگر کار می‌کنند. جذب سرمایه ۵ هزار میلیارد تومانی ما را به هدف کوتاه مدت‌مان در توسعه متوازن می‌رساند. در بلندمدت نیز هدف‌گذاری کردیم که به هاب صادراتی کشور تبدیل شویم. چون موقعیت صادراتی ارس مهم است.
کیانی گفت: اگر بتوانیم کریدور ریلی ارس را فعال کنیم این منطقه، نقش بسیار ویژه ای را ایفا می کند. علاوه بر آن ما کریدور مستقیمی از مرز نوردوز با کشور ارمنستان داریم. کشورهای ارمنستان و هند، شرکای تجاری یکدیگر هستند و سازمان منطقه آزاد ارس با همکاری منطقه آزاد چابهار در مسیر این حرکت هستند که در تبادل کالا، تجارت و صادرات، نقش ایفا کنند.
مدیرعامل منطقه آزاد ارس گفت: یکی از برنامه‌های ما این است که واحدهای تولیدی‌مان را تشویق به صادرات کنیم. در عرصه کشاورزی از ماه‌ها و سال‌های آینده، شاهد افتتاح باغات مدرن خواهیم بود. مثلا در جلفای آذربایجانشرقی موز تولید بشود. یا در بخش خداآفرین، انگورهای صادراتی مطلوب کشورهای حاشیه خلیج فارس تولید شود که در سال اول، محصول داشتیم و این‌ها در سال‌های آینده به حجم صادراتی خواهند رسید.
وی اضافه کرد: گلخانه‌های ما طی سال‌های آینده ار ۲۲۰ هکتار به حدود ۵۶۰ هکتار خواهد رسید، باغات مدرن ما به ۳۳۰ هکتار خواهد رسید. ما وضعیت گردشگر خارجی مطلوبی نداریم و اگر بتوانیم زیرساخت های گردشگری را تکمیل کنیم شاهد تعداد قابل توجهی گردشگر خارجی خواهیم بود.
جذب ۵ هزار میلیارد تومان سرمایه
مدیرعامل منطقه آزاد ارس درباره کارنامه عملکرد خود طی یک سال مدیریت در این سازمان گفت: بهترین تغییر را معرفی بهتر ارس می‌دانم. قبلا خیلی‌ها از ظرفیت‌های این منطقه خبر نداشتند. دومین کار ما جذب ۵ هزار میلیارد تومان سرمایه بود. چینی‌ها طی یک سال گذشته به ارس آمدند.
وی یادآور شد: قبلا به عرصه‌های معدنی منطقه ارس بی‌توجهی می شد و امسال این مهم مورد تمرکز ما قرار گرفت. در عرصه ترانزیت، زیرساخت‌هایی ایجاد کردیم که تعامل بیشتری با کشورها داشته باشیم. در عرصه تولید صنعتی نیز شاهد ۱۳ درصد افزایش بودیم و در حجم تولیدات کشاورزی هم ۱۱ درصد رشد داشتیم. در حوزه ترانزیت در ۲ گمرک خداآفرین و نوردوز ۱.۴ میلیون تن بار جابه‌جا شده است و نسبت به سال‌های گذشته بیش از ۵۰ درصد افزایش داشته است.
معاون اقتصادی سازمان منطقه آزاد ارس: الگوی مدیریت مناطق آزاد، مطالبه رهبر انقلاب است
علی نوید، معاون اقتصادی و سرمایه گذاری سازمان منطقه آزاد ارس در بخش دیگری از این مراسم به خبرنگار ما گفت: طی ۱۷ سال گذشته در حوزه های مختلف صنعتی، کشاورزی، گلخانه، زیرساخت‌های آب، برق، گاز و توسعه شهری و توسعه فرهنگی و… رقمی بالغ بر ۴.۸ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری داشته‌ایم و این سرمایه‌گذاری توسط بخش خصوصی آمده است.
مناطق آزاد هیج سهمی از بودجه دولت و پول نفت ندارند
وی افزود: مناطق آزاد هیج سهمی از بودجه دولت و پول نفت ندارند و معمولا از پروژه‌های ملی هم نفعی نمی برند. مناطق آزاد، مستقل هستند و خودشان را اداره می‌کنند. یعنی هم باید خودشان را اداره کننده هم به زیرساخت‌هایشان رسیدگی کنند و منطقه را توسعه دهند، بنابراین به درآمدهای داخل منطقه‌شان متکی هستند که توسط فعالان اقتصادی و بخش خصوصی به دست می آید. این مدل توسعه و مدیریت، تمرین اقتصاد بدون نفت بوده است. این که یک منطقه ای بدون اتکای به درآمدهای دولتی، بودجه و … خودش را اداره می کند همان چیزی است که رهبر انقلاب از دولت مطالبه می کنند و می‌تواند به صورت پایلوت در همه کشور عملی شود.
تبدیل ارس به قطب تولید لوازم آرایشی و بهداشتی
علی نوید، ادامه داد: سرمایه‌گذاری ۴.۸ میلیارد دلاری نتیجه‌اش این بوده که اگر اکنون به جلفا، مهم‌ترین شهر منطقه آزاد ارس بیایید میزان توسعه و پیشرفت را مشاهده می‌کنید و می‌بینید شهری که از بودجه دولت و ردیف‌های متعدد بودجه‌ای بهره‌مند بوده است چه تفاوتی در زیرساخت‌های شهری با جلفا به عنوان یک شهر در منطقه آزاد تجاری داشته است.
وی تصریح کرد: در سال گذشته حدود ۱۱ هزار میلیاردتومان ارزش تولیدات صنعتی در منطقه آزاد ارس بوده است، حدود ۳ هزار میلیاردتومان ارزش تولیدات کشاورزی بوده است و نزدیک به ۴ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان گردش حوزه بازار و تجارت ما بوده است.
نوید ادامه داد: همچنین حدود ۱۵۰۰ میلیارد تومان گردش مالی گردشگری ما بوده است و نزدیک به ۱۰ هزار میلیارد در بخش ترانزیت، گردش مالی داشته‌ایم. حوزه صنایع ما در ۱۲ خوشه صنعتی توسعه یافته که از نفت و پتروشیمی تا خودرو و صنایع فلزی، پوشاک، مواد غذایی، آزایشی و بهداشتی و… شکل گرفته‌اند و صنایع مختلفی در این خوشه‌های صنعتی فعالیت می‌کنند.
معاون اقتصادی و سرمایه‌گذاری سازمان منطقه آزاد ارس تصریح کرد: امروز به جرأت می‌توانیم بگوییم، ارس در حال تبدیل شدن به قطب محصولات آرایشی و بهداشتی است و با واردات مواد اولیه و ماشین‌آلات، توانسته‌ایم برندهای خوبی را تحت لیسانس ترکیه و اروپا بیاوریم. این شرکت‌ها حجم زیادی از واردات غیرمجاز و غیربهداشتی به کشورمان کم کرده‌اند.
وی گفت: اکنون حدود ۲۷ تولید شرکت لوازم آرایشی داریم و نزدیک ۱۸ شرکت درحال ساخت هستند. در نمایشگاه مشهد نیز ۱۰۰ فرصت سرمایه‌گذاری آماده کردیم که در تکمیل زنجیره ارزش این خوشه‌های صنعتی هستند.
اولویت‌های فرهنگی در منطقه آزاد ارس چه بوده است؟
محسن محمدزاده، معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری منطقه آزاد نیز در ادامه گفت: مباحث و مسائل مرتبط با معاونت ما مناطق آزاد، طیف وسیع و گسترده ای دارد. در ساختار مناطق آزاد، عمده وظایف و تکالیف به معاونت فرهنگی آن تفویض می‌شود و معاونت فرهنگی، اجتماعی، همه وظایف وزارتخانه‌های علوم، اموزش عالی، ورزش، میزاث فرهنگی، سازمان‌ها و نهادهایی مانند بهزیستی، تبلیغات اسلامی و اوقاف و… را در این چارچوب ادامه می‌دهد. با توجه به جمعیت ساکن و گردشگر هم طیف وسیعی از خدمات را این معاونت ارائه می‌دهد.
وی ادامه داد: طی یک سال گذشته ما مزیت‌های خودمان را شناختیم و وضع موجود را آسیب شناسی کردیم. استراتژی‌های و سیاست‌گذاری‌ها و اولویت‌ها تدوین. مثلا در حوزه آموزش به زیرساخت های آموزشی توجه کردیم. به عنوان مثال دریک سال گذشته، ساخت حدود ۵۴ کلاس درسی، مدرسه روستایی، شهری و… داشته‌ایم، راه‌اندازی درمانگاه، تجهیز بیمارستان‌ها و… را در برنامه‌مان داشته‌ایم و اولویت دیگری که اهمیت بالایی برایمان دارد بحث گردشگری است. منطقه آزاد ارس یکی از قطب های گردشگری کشور است و در نوروز امسال، مقصد اول سفر به شمال‌غرب کشور بوده ایم. یکی از شاخص ترین کارها ثبت جهانی ژئوپارک ارس بود که فصل جدیدی برای جذب گردشگر خارجی شروع کرد.
افزایش قابل توجه سفر به ارس
محسن محمدزاده ادامه داد: در گردشگری، معرفی ظرفیت‌ها برای مخاطب هدف و ارتباطات با مجموعه‌های حرفه.ای خارجی و آژانس‌ها و تورها از جمله برنامه‌چچچهای ما بوده است. اکنون در حال ارتباط گرفتن با تورها و آژانس ها هستیم. بر روی چند کشور مانند ترکیه، ارمناستان، عراق گرجستان، روسیه و آذربایجان تمرکز کردیم تا ارتباطات مان را با مجموعه های گردشگری این کشورها تقویت کنیم.
وی افزود: به عنوان مثال ۳ تا ۵ شهریورماه، نمایشگاهی در ایروان ارمنستان خواهیم داشت که بخش محوری آن جذب گردشگر است. بعد از آن عراق و ترکیه را در برنامه مان داریم. برای جذب گردشگر داخلی نیز یک بسته ای برای برندینگ ارس تعریف کردیم که درسطح رسانه‌های داخلی و ملی، فضای مجازی و… منتشر کنیم. نیازمند رویدادها و اقدامتی هستیم که بتوانیم جاذبه ها را معرفی کنیم.
محمدزاده گفت: جشنواره‌های مختلفی در ارس داشته ایم و دریک سال گذشته ۱۲۰ رویداد را در قالب برنامه‌های مناسبتی و نمایشگاه ها اجرا کرده‌ایم تا بتوانیم جاذبه های گردشگری را معرفی کنیم که تاثیر آن را اکنون شاهد هستیم. مثلا در نوروز امسال نسب به سال گذشته ۵۶ درصد افزایش سفر داشته ایم. در سه ماهه ابتدای امسال نیز ۱۱۴ درصد افزایش سفر را به ارس شاهد بودیم. امیدواریم در آینده اتفاقات بهتری را شاهد باشیم و نیازمندیم که رسانه‌ها به ما کمک کنند.
