لزوم انجام تحقیقات بیشتر در دستکندهای پر رمز و راز روستای سقای ورزقان

به گزارش تریبون تبریز، مصیب نریمانی با اعلام این خبر اظهار کرد: روستای «سِقای» واقع در در ۲۶ کیلومتری شهرستان ورزقان و در فاصله ۶۰۰ متری ضلع جنوبی روستا در دامنه کوه «قایا باشی» واقع شده است که این محل مکان ۱۰ عدد، فضای دستکند در بستر صخره تراشیده شده‌است که همچنان برای اهالی پر رمز و راز تلقی می شود. این فضاهای دستکند که در زبان مردم محلی به «کؤهول‌لر» مشهور هستند. از این رو که واژۀ کؤهول در زبان ترکی به معنای غار است؛ اهالی منطقه اعتقاد دارند که این غارها در زمان‌های گذشته توسط انسان‌ها در دل صخره‌ها تراشیده شده‌ و منجر به ایجاد چنین منظره‌ای شده است. با این حال در اذهان مردم محل اطلاعات خاصی پیرامون ماهیت کاربری و دوره ایجاد این فضاها وجود ندارد.
وی ادامه داد: فضاهای دستکند شناسایی شده از نظر سبک شناختی و فن تراش مشابه همدیگر بوده و تنها در پهنا و عناصر معماری تفاوت‌های جزئی باهمدیگر دارند. کار تراش فضاها نخست از قسمت دهانه ورودی آغاز و سپس به تدریج فضا وسیع‌تر شده است. دهانه ورودی این فضا به ارتفاع ۱۳۲ سانتی‌متر و عرض ۸۴ سانتی‌متر تراشیده شده است. دهانه ورودی به‌صورت مستطیل شکل بوده که در گوشه‌ها اندکی قوس پیدا کرده است. دهانه‌ها را به سمت جهات مختلف تراشیده شده‌اند. با همه این اوصاف استراتژی خاصی در انتخاب دهانه‌ها براساس چشم‌اندازه مقابل در نظر گرفته شده است به‌طوری که سعی شده تا دهانه‌ها را به سمت صخره‌ها ایجاد شوند تا از این نظر امکان شناسایی و رویت دهانه از فاصله دور امکان‌پذیر نباشد چرا که گمان می‌رود در آن زمان که استتار از ارکان مهم بقای قبایل و رکن مهمی برای دوری از جنگ‌ها و حمله‌های احتمالی تلقی می‌شد.
وی بیان کرد: فضاهای داخلی با پلان مستطیل شکل که در گوشه‌ها اندکی هلال ایجاد و تعبیه شده که طول متوسط داخل فضا در راستای شمال- جنوبی در حدود ۴ ‌متر و بیشترین عرض داخل فضا در راستای شرقی غربی در حدود دو و نیم ‌متر و بیشترین ارتفاع فضا از کف تا قوس سقف ۱۹۰ سانتی‌متر است. سقف فضای دستکند به صورت قوسی شکل تراشیده شده و فاقد هرگونه عناصر تزیینی و معماری‌ست.
نریمانی با اشاره به دودزدگی دیوارها و تقویت فرضیه زیست موقتی و فصلی انسان‌ها در این دستکندها، افزود: کف فضای مذکور به‌صورت تخت بوده و به مرور زمان لایه‌ای از خاک به ضخامت حدود دو الی سه سانتی‌متر سطح آن را پوشانده است. در کف فضا همانند سقف و دیواره‌ها عناصر تزیینی و معماری به‌کار نرفته و به‌صورت ساده تراشیده و هموار شده است. در داخل دیواره ضلع غربی یک عدد پیه‌سوز به فرم مخروطی ایجاد شده که در سطح آن آثار جزئی از دودزدگی رویت می‌شود. این درحالی‌ است که سقف این فضا و دیوارها بدون دودزدگی بوده که دودزگی اندک و سلامت دیوارها بیانگر استفاده موقت و فصلی از این فضاها است.
وی این دستکندها را شایسته مطالعات و تحقیقات بیشتری دانست و گفت: برای درک و شناخت بهتر و دقیق‌تر از این دستکندها لازم است تا مطالعات و تحقیقات دقیق‌تری صورت گیرد. با این حال در سطح دیواره‌های این دستکندها آثاری از تراش ابزار باقی‌مانده که نشان می‌دهد کار تراش فضاها با ابزار نوک تیز به ضخامت تقریبی یک الی دو سانتی‌متر بوده است که شیوه تراشکاری از شیوه‌های بدوی بشمار می‌روند و این گمانه‌زنی‌ را که این مجموعه در دوران تاریخی تراشیده شده است؛ بیش از پیش تقویت کرده و انجام مطالعات بیشتر را واجب می‌کند.
به‌گزارش ایسنا، به نقل از روابط عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان‌شرقی،دوی در خصوص استفاده از ظرفیت‌های موجود برای بهره‌برداری گردشگران ورودی به شهرستان از این دستکندها افزود: باتوجه به قدمت و شیوه حفاری این دستکندها می‌توان با انجام مطالعات بیشتر و کاهش دامنه فرضیات و تقویت یافته های علمی، ضمن بهره‌برداری مناسب از این فضا و با استفاده از ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های موجود، این محل را به یکی از مقاصد اصلی گردشگران ورودی به شهرستان ورزقان مبدل کرد.