به گزارش تریبون تبریز، داوم بی‌توجهی به الگوهای درست مصرف می‌تواند آینده‌ای همراه با تنش‌های آبی، کاهش تولیدات کشاورزی و فشارهای اجتماعی به دنبال داشته باشد. از این رو، تقویت فرهنگ مصرف بهینه و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در مدیریت منابع، امروز بیش از هر زمان دیگری ضرورتی ملی و راهبردی محسوب می‌شود.
برای بررسی راه‌های کاهش مصرف آب به سراغ شهروندان و کشاورزان رفتیم تا راهکارها و تجربه‌های آنان را در این زمینه جویا شویم.
صرفه جویی را به کودکان یاد دهیم
یکی از شهروندان در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: اصول مصرف صحیح آب را به بچه‌هایم یاد داده‌ام مثلاً گفته‌ام هنگام مسواک زدن فقط با یک لیوان آب کار خود را انجام دهند با گرفتن جایزه کوچک آنها را برای استفاده اصولی از آب تشویق می‌کنم.
محمد مظفری شهروند دیگری با بیان اینکه باید فرهنگ صرفه جویی در خانواده‌ها جدی‌تر دنبال شود، ادامه می‌دهد: به جای شستشوی ماشین و رها کردن آب برای چندین ساعت، از دستمال نم‌دار و پاک‌کننده‌ها استفاده می‌کنم.
او می‌افزاید: چند روز پیش شیرآلاتی که کهنه شده بودند و آب از آنها چکه می‌کرد تعویض کردم تا بلکه چند لیتری آب صرفه جویی شود.
زهرا فرشی نیز راهکار خود برای صرفه جویی آب در انجام کارهای روزمره منزل را اینگونه بیان می‌کند: ظرف‌هایی که خیلی کثیف و روغنی هستند اول با دستمال خیس پاک کرده و بعد برای مدت کوتاهی شستشو می‌دهم چراکه بدون پاک کردن ته‌مانده‌های غذا بر روی ظروف آب اضافی برای خیس کردن و شستشو هدر می‌رود.
علی لطفی با بیان اینکه باید چند عادت کوچک را در مصرف آب تغییر دهیم، می‌افزاید: چند روز پیش همسرم می‌خواست فرش‌های منزل را در خانه بشوید این رفتار و عادت غلط باعث می‌شود آب زیادی هدر رود ترجیح دادم آنها را به قالیشویی بدهم تا هم آب کمتری مصرف شود هم در زمان کمتری به دستمان برسد.
برخی خانواده‌ها نیز به روش‌های خلاقانه‌تری روی آورده‌اند، لیلا غضنفری می‌گوید: آب باقی‌مانده از شست‌وشوی میوه یا سبزی را در ظرفی جمع می‌کنم و برای آبیاری گلدان‌ها یا باغچه استفاده می‌کنم.
آبیاری نوین، راهی هوشمند برای حفظ هر قطره آب
یکی از باغداران تبریزی که به سمت استفاده از فناوری‌های جدید برای آبیاری رفته در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: با نصب سیستم هوشمند آبیاری تحت فشار، میزان آب دقیقاً متناسب با نیاز درخت داده می‌شود. این روش مانع هدررفت آب شده و محصول با کیفیت بالاتری تولید می‌شود.
اسماعیل محمدی یکی از کشاورزان باتجربه یکی از شهرستان‌های تبریز است که با گلایه‌ای می‌گوید: درست است که آب را باید صرفه جویی کنیم و این یک وظیفه انسانی است اما در حوزه کشاورزی این امر نیاز به تجهیزات دارد که اگر تسهیلات کم بهره برای خرید این تجهیزات از طرف دولت و بانک‌ها در نظر گرفته شود آب بسیار زیادی برای آیندگان ذخیره خواهد شد.
کشاورز دیگری نیز بیان می‌کند: روش‌های سنتی مثل آبیاری غرقابی دیگر جواب نمی‌دهد با آبیاری قطره‌ای، هم مصرف آب نصف شده و هم محصول بیشتری برداشت می‌شود، حتی کیفیت زمین هم بهتر خواهد شد.
یکی از کشاورزان مرندی از تجربه خود می‌گوید: با تغییر زمان آبیاری به صبح زود یا عصر هنگام، تبخیر آب را کاهش داده‌ایم و با پوشاندن سطح خاک با مالچ، رطوبت مدت بیشتری حفظ می‌شود.
یک از کشاورزان جوان و باتجربه که رشته تحصیلی خودش نیز کشاورزی است راهکارهای صرفه جویی را اینگونه بیان می‌کند: استفاده از فناوری‌های نوین کشاورزی از جمله سنسورهای رطوبت خاک، داده‌های ماهواره‌ای و اینترنت اشیا برای پایش دقیق مصرف آب بسیار کمک کننده خواهد بود که دولت و کشاورزان باید در این راستا اهتمام جدی داشته باشند.
صدای مشترک شهروندان و کشاورزان این است که مدیریت آب نه تنها یک وظیفه فردی بلکه یک مسئولیت ملی است از خانه‌های شهری گرفته تا مزارع کشاورزی، هر تغییر کوچک می‌تواند بخشی از بحران را مدیریت کند. کارشناسان معتقدند که تنها با همکاری مردم، دولت و نهادهای تخصصی می‌توان آینده‌ای مطمئن برای منابع آبی کشور رقم زد؛ آینده‌ای که در آن آب، این سرمایه حیاتی، به شکلی پایدار در اختیار نسل‌های بعد قرار بگیرد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به وضعیت خشکسالی و کاهش بارندگی‌ها گفت: امسال به دلیل خشکسالی، میزان تخصیص آب به کشاورزی به شدت کاهش یافت. حقابه ۵۰ میلیون مترمکعبی سد شهید کاظمی بوکان اختصاص پیدا نکرد. همچنین از ۴۲ میلیون مترمکعب حقابه پایاب سد علویان تنها ۱۷ میلیون مترمکعب اختصاص یافت و حقابه سد قلعه‌چای ۱۴ میلیون مترمکعب و سد ارسباران نیز ۷ میلیون مترمکعب کاهش یافت. با این حال تلاش شد تا آسیبی به تولید وارد نشود.
شهرام شفیعی افزود: اگرچه کاهش ۷۳ درصدی بارش در زمستان و ۳۳ درصدی در پاییز باعث کاهش ذخایر سدها شده، اما با اقدامات بهره‌ورانه خللی در تولید بخش کشاورزی استان به وجود نیامده است.
وی گفت: با اجرای برنامه ۱۰ ساله مدیریت مصرف آب و اصلاح الگوی کشت، سالانه بیش از ۱۲ میلیون مترمکعب آب در استان صرفه‌جویی می‌شود.
وی با اشاره به ظرفیت‌های بخش کشاورزی استان افزود: آذربایجانشرقی یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی دارد که ۲۵ درصد آن اراضی آبی و نیمه‌آبی و ۷۵ درصد آن دیمزار است. از اراضی آبی و نیمه آبی ۱۰۹ هزار هکتار باغات و ۲۲۰ هزار هکتار زراعت است. البته در استان اراضی آبی محض وجود ندارد و تمامی اراضی نیمه‌آبی محسوب می‌شوند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان با اشاره به موقعیت خاص جغرافیایی آذربایجانشرقی اظهار کرد: ۲۹ درصد اراضی استان در حوضه آبریز ارس، ۴۷ درصد در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و ۲۴ درصد در حوضه قزل‌اوزن قرار دارد. همچنین ۷۲ درصد آب استحصالی استان در بخش کشاورزی و مابقی در بخش صنعت و شرب مصرف می‌شود.
وی افزود: برنامه ۱۰ سالهای برای ارتقای بهره‌وری آب در بخش کشاورزی از سال ۱۴۰۰ آغاز شده است. در این برنامه با همکاری شرکت آب منطقه‌ای، اصلاح الگوی کشت، توسعه روش‌های نوین آبیاری و اقدامات بهره‌ورانه دنبال می‌شود. براساس این طرح سالانه ۱۲.۵ میلیون مترمکعب و در مجموع ۱۰ سال، ۱۲۵ میلیون مترمکعب آب صرفه‌جویی خواهد شد.
شفیعی با اشاره به برنامه هفتم توسعه کشور خاطرنشان کرد: در سطح ملی طی پنج سال باید ۱۵ میلیارد مترمکعب در بخش کشاورزی صرفه‌جویی شود که معادل ۳ میلیارد مترمکعب در سال است. سهم آذربایجانشرقی از این برنامه، ۳۰ میلیون مترمکعب در سال و در مجموع ۱۵۰ میلیون مترمکعب در طول پنج سال خواهد بود.
وی با اشاره به وضعیت خشکسالی و کاهش بارندگی‌ها گفت: امسال به دلیل خشکسالی، میزان تخصیص آب به کشاورزی به شدت کاهش یافت. حقابه ۵۰ میلیون مترمکعبی سد شهید کاظمی بوکان اختصاص پیدا نکرد. همچنین از ۴۲ میلیون مترمکعب حقابه پایاب سد علویان تنها ۱۷ میلیون مترمکعب اختصاص یافت و حقابه سد قلعه‌چای ۱۴ میلیون مترمکعب و سد ارسباران نیز ۷ میلیون مترمکعب کاهش یافت. با این حال تلاش شد تا آسیبی به تولید وارد نشود.
شفیعی از اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در ۷۰ هزار هکتار از مجموع ۱۲۸ هزار هکتار اراضی مستعد استان خبر داد و گفت: امکان اجرای این سامانه‌ها در ۵۰ هزار هکتار دیگر وجود دارد.
شفیعی با بیان اینکه در سالهای اخیر ۳ هزار و ۲۰۰ هکتار باغات آب‌بر درجه ۲ به باغات پسته تبدیل شده است، گفت: این روند با جایگزینی ارقام کم‌آب‌بر ادامه خواهد یافت.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی نیز در گفت‌وگو با ایسنا مدیریت مصرف آب را ضروری دانست و تأکید کرد: اگر شهروندان تنها ۲۰ درصد در مصرف صرفه‌جویی کنند، می‌توان بخش قابل‌توجهی از بحران را کنترل کرد.
یوسف غفارزاده ادامه داد: شرکت آب و فاضلاب اصلاحات عمده‌ای در لوله‌های داخل شهر انجام داده و فرسودگی‌های شبکه را به‌طور جدی در حال تعمیر است. همچنین امکان اضافه‌کردن چاه‌های عمیق جدید در مناطق مختلف فراهم شده و تاکنون ۵۰ حلقه چاه حفر و به منابع آبی استان اضافه شده است.
غفارزاده با بیان اینکه پروژه رینگ آبرسانی تبریز به طول ۲۷ کیلومتر به‌طور کامل به پایان رسیده و گامی مهم در افزایش تاب‌آوری شبکه توزیع آب شهر محسوب می‌شود، اظهار کرد: چاه‌های کشاورزی واقع در نزدیکی خط زرینه‌رود شناسایی شده‌اند و دبی و کیفیت آب آنها اندازه‌گیری شده است در صورت بروز شرایط اضطراری، این چاه‌ها وارد مدار آبرسانی خواهند شد.
وی افزود: با اجرای این طرح‌ها، حدود ۵۰ درصد مشکل فعلی تأمین آب قابل حل است. اما ۳۰ درصد ماجرا به همکاری مردم و رعایت الگوی مصرف بازمی‌گردد. اگر مردم در مصرف آب دقت نکنند، هیچ راهکاری کافی نخواهد بود.
