با توجه به توسعه شهری تبریز از دهه ۱۳۰۰ شمسی و رونق آن در دهه های بعد، اکنون شمار زیادی ساختمان های پنج طبقه و بلندتر در تبریز وجود دارد که به گفته مدیران شهرداری از میان آنها تاکنون ۲۰۰ ساختمان ناایمن شناسایی شده اند.
بدیهی است که وقوع حوادثی مانند آتش سوزی و ریزش «پلاسکو» در تهران و «متروپل» در آبادان، تلنگری به مدیریت شهری تبریز و نهادهای مسوول از قبیل تشکیلات قضایی، سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تبریز و اداره کل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی بود تا در قالب یک برنامه مدون و منسجم و دارای زمانبندی، نسبت به شناسایی، احصاء آمار و رفع خطرات احتمالی پیش روی ساختمان های ناایمن این کلان شهر، اقدام و از بروز هر گونه حادثه احتمالی ناگوار جلوگیری کنند.
پیگیری های خبرنگار ایرنا نشان می دهد که پس از وقوع حادثه ریزش ساختمان «متروپل» آبادان به این سو، نهادهای فوق‌الذکر با برگزاری جلسات کارشناسی و مدیریتی متعدد، نسبت به شناسایی و آمارگیری ساختمان های ناایمن در تبریز، اقدامات قابل توجهی انجام داده اند، اما نکته اینجاست که به نظر می رسد تصمیم سازی ها در این زمینه هنوز به نتیجه کاربردی در قالب الزام مالکان ساختمان های ناایمن به ایمن سازی آنها بر پایه تجربه زیسته در سایر شهرهای کشورمان و یا کشورهای دیگر منجر نشده است.
بدیهی است که فراموش کردن حوادث به وقوع پیوسته در ساختمان های ناایمن کشورمان در شهرهای یاد شده و به بایگانی سپرده شدن صورت جلسات نشست های کارشناسی و تصمیم سازی مربوط به این قبیل ساختمان ها در تبریز می تواند در آینده عواقب جبران ناپذیری داشته باشد.
واقعیت این است که امروزه در تبریز ساختمان های بلندمرتبه با کاربری تجاری بزرگی مانند «پاساژ امت» و «پاساژ برلیان»، «ساختمان ۱۱۰» و … با عمر بیش از ۴۰ سال وجود دارد که ریزش هر کدام از آنها می تواند آسیب های جدی جانی و مالی و پیامدهای روانی فاجعه باری برای شهر به دنبال داشته باشد.
واقعیت این است که امروزه در تبریز ساختمان های بلندمرتبه با کاربری تجاری بزرگی مانند «پاساژ امت» و «پاساژ برلیان»، «ساختمان ۱۱۰» و … با عمر بیش از ۴۰ سال وجود دارد که ریزش هر کدام از آنها می تواند آسیب های جدی جانی و مالی و پیامدهای روانی فاجعه باری برای شهر به دنبال داشته باشد.
کارشناسان با اشاره به این وضعیت می گویند که هر گونه سستی یا کم توجهی به موضوع ساختمان های ناایمن در تبریز با جان صدها نفر از مردم در ارتباط و وظیفه سازمان ها و نهادهای مسوول است که در قالب برنامه های میان مدت و بلندمدت نسبت به ایمن سازی این قبیل ساختمان ها در قالب اعمال مشوق هایی همچون تخفیف در عوارض شهرداری، تسهیل فرآیند صدور پروانه ساخت و … اقدام کنند.
بدیهی است که خطر ساختمان های ناایمن تبریز محدود به ساختمان های بلندمرتبه نیست و فروش تراکم مازاد در ساختمان های نوبنیاد، که به امری عادی و رایج در ساختمان سازی تبریز تبدیل شده و کمتر ساختمان نوسازی را می توان یافت که یک یا دو طبقه اضافه نداشته باشد، همراه با ساخت و سازهای غیرمجاز مناطق موسوم به «حاشیه نشین» و بافت تاریخی، پرونده سازه های ناایمن در این کلان شهر را قطور می کنند.
محمدباقر هنربر، مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجانشرقی، پیشگیری از وقوع حوادث احتمالی در ساختمان های ناایمن تبریز را مقدم بر هر امر دیگری می داند و می گوید: متأسفانه عدم رعایت استانداردها و عدم نظارت کافی توسط دستگاه‌های ذی‌ربط ممکن است منجر به رقم خوردن حوادث تلخی در ساختمان های ناایمن شود.
وی با بیان اینکه بحث مقاوم سازی ساختمان های ناایمن به صورت جدی در دستور کار قرار گرفته است، تاکید می کند: در بحث ایمن سازی، مجتمع های تجاری و حتی مدارس نیز مورد توجه قرار گرفته اند و کارگروه واحدی با حضور نمایندگان دادستانی، شورای شهر و شهرداری به صورت مداوم برگزار می شود.
آمار ساختمان های ناایمن در تبریز بالاست
علیرضا زبردست، مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تبریز نیز با بیان اینکه آمار بالای ساختمان‌های ناایمن در سطح شهر بالاست، توضیح می دهد: سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تبریز، آغازگر بازدید و ارزیابی ساختمان‌های ناایمن شهر بوده و در ادامه راه دیگر نهادهای مسئول نیز در این حوزه ورود کردند.
وی اضافه می کند: بر اساس آماری که سازمان آتش‌نشانی تهیه کرده، معاونت شهرسازی و مدیریت بحران شهرداری، مدیریت بحران استانداری و نهادهای دیگر با نظارت مستقیم دادگستری آذربایجانشرقی بر ساختمان‌های ناایمن شهر نظارت و بازرسی دارند.
زبردست با اشاره به ضرورت همراهی مردم با نیروهای خدوم آتش‌نشانی برای کاستن از خطرات ساختمان های ناایمن اضافه می کند: ایمن‌سازی ساختمان، بازرسی و شارژ کپسول آتش‌نشانی و باز کردن مسیرها برای تردد خودروهای آتش‌نشانی مهم ترین جلوه های مشارکت مردم با این سازمان است.
برخی از مهندسان ناظر ساختمان ها با ماشین امضا تبدیل شده اند
در همین حال دادستان مرکز استان آذربایجان شرقی نیز تاکید دارد که ساختمان‌های تجاری و مسکونی ناایمن در شهر تبریز و سایر شهرستان‌های استان باید شناسایی شده و ضمن آسیب شناسی نقاط ضعف آنها احصاء و برای رفع این نقاط راه‌کارهای لازم ارائه شود.
بابک محبوب علیلو با بیان اینکه یکی از موضوعاتی که باید به آن توجه ویژه داشته باشیم، داشتن برنامه کاری عملیاتی قابل نظارت و پایش است، ادامه می دهد: ۲۵ درصد جمعیت شهری کلانشهر تبریز حاشیه‌نشین بوده و در بافت ساکن فرسوده هستند و این حاشیه نشینی به تدریج شکل گرفته و با وجود قدامات قابل توجهی که در خصوص پیشگیری از گسترش بافت‌های ناکارآمد انجام شده، با توجه به حجم گسترده حاشیه نشینی با مشکلات متعددی مواجه هستیم.
دادستان مرکز استان آذربایجان شرقی با تاکید بر اینکه دستگاه قضایی با کسی تعارف ندارد و اینکه دستگاهی برای فرار از پاسخگویی با ارائه توجیهاتی از خود سلب مسؤولیت کند، قابل قبول نیست، می گوید: نباید اجازه بدهیم برخی از مهندسان ناظر ساختمان‌ها به جای تحقق نظارت واقعی به ماشین امضاء تبدیل شوند.
محبوب علیلو تاکید می کند: با تأیید ناایمن بودن ساختمانی توسط شهرداری و سازمان نظام مهندسی ساختمان، اگر مسؤولان ساختمان‌های تجاری ناایمن نسبت به رفع نواقص آن اقدام نکنند، بر اساس قانون با آنها برخورد خواهد شد، زیرا قرار نیست مردم را فدای منفعت یک عده افراد بکنیم.
وی با بیان اینکه نمایندگان شورای شهر و مجلس در رابطه با ساخت و سازهای غیرمجاز باید از دستگاه‌های مرتبط با این موضوع حمایت کنند تا آنها بتوانند با قدرت به وظایف خود عمل کنند، اضافه می کند: هیچ دستگاهی از اجرای قانون مستثنی نبوده و با عمل نکردن به تکالیف و اهمال و سهل انگاری علیه مسؤولان آن دستگاه اعلام جرم خواهد شد.
شناسایی ۲۰۰ ساختمان ناایمن در تبریز
محمد عزتی، سرپرست معاونت شهرسازی شهرداری تبریز نیز می گوید که ۲۹۰ ساختمان بالای ۱۰طبقه، ۲۸۵ ساختمان کمتر از ۱۰طبقه و یکهزار و ۲۵۰ ساختمان پنج طبقه در تبریز وجود دارد.
عزتی همچنین از شناسایی ۲۰۰ ساختمان ناامن در تبریز خبر می دهد که به گفته وی اقدامات لازم برای اخطار و هشدار به مالکان آنها انجام شده و این روند ادامه دارد.
وی همچنین از نیاز ۵۰ هزار میلیاردتومانی برای ساماندهی حاشیه این شهر سخن می گوید و اضافه می کند: محدوده بافت حاشیه نشین شهر تبریز ۵۰۰ هکتار وسعت دارد که ۱۲۵ هزار نفر از جمعیت شهر را در خود جای داده است.
عزتی همچنین با اعلام اینکه هفت هزار هکتار از وسعت تبریز نیازمند بازآفرینی شهری است، تشریح می کند: منطقه ای که ضروری است هرچه سریع تر به آن رسیدگی شود، ۴۹ هکتار با سه هزار و ۲۰۰ واحد مسکونی است.
تدوین لایحه تشویقی جهت نوسازی ساختمان‌های تجاری و پاساژهای فرسوده
معاون شهرسازی و معماری شهردار تبریز همچنین از تدوین لایحه تشویقی جهت نوسازی ساختمان‌های فرسوده و پاساژهای فرسوده خبر داده و می گوید: قدمت و ابنیه تاریخی شهر تبریز، ضرورت توجه به استحکام و ارتقای ایمنی ساختمان‌های فرسوده را بیش از هر زمان ممکن می‌کند.
عزتی ادامه می دهد: با توجه به دستور شهردار تبریز و در راستای اجرای صورتجلسه کمیسیون مشترک شهرسازی و معماری، عمران، ترافیک و حمل و نقل شورای اسلامی شهر تبریز و همچنین تاکید وزیر کشور بر اجرای مفاد جزء ۵ بند(ض) ماده ۱۴ قانون مدیریت بحران، تدوین لایحه تشویقی به منظور افزایش توجیه پذیری اقتصادی و ترغیب مالکان در جهت نوسازی ساختمان‌های تجاری و پاساژهای فرسوده و ارتقای سطح ایمنی آن ها، در دستور کار این معاونت قرار گرفت.
عزتی ادامه می‌دهد: کلیات مفاد این طرح پس از انجام بررسی‌های تخصصی توسط کارشناسان حوزه معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تبریز و با در اولویت قرار دادن ماهیت اقتصادی و اعمال سیاست تشویقی در جهت ترغیب عموم مالکان به بهره‌مندی از مزایای این لایحه تدویت و گردآوری شده است.
وی بیان می‌کند: در این لایحه برای پاساژها و ساختمان‌های تجاری که از طریق اداره کل راه و شهرسازی استان جهت نوسازی معرفی می‌شوند و از طرف شهرداری مجاز شناخته شده و دارای عدم خلاف و پایان کار باشند و یا تثبیت بنا شده و عوارض و جریمه مربوطه را پرداخت کرده باشند، ۵۰ درصد تخفیف در عوارض تجدید بنا و صدور پروانه ساختمانی به میزان مساحت زیربنای تجاری و خدماتی مجاز قبلی اعمال خواهد شد.
معاون شهرسازی و معماری شهردار تبریز ادامه می‌دهد: لایحه تشویقی نوسازی ساختمان‌های تجاری و پاساژهای فرسوده برای طی مراحل قانونی تصویب و ابلاغ تقدیم شورای اسلامی شهر تبریز شده است.
کمبود تجهیزات برای مدیریت حوادث احتمالی/ معوق ماندن رای قلع و قمع ۳۰ هزار پرونده ساختمانی
از سوی دیگر، نگاه حجت الاسلام رسول برگی، رئیس شورای اسلامی شهر تبریز نیز به این موضوع متفاوت است و وی از کمبود ابزارآلات مدیریت حوادث احتمالی در ساختمان های ناایمن، اعم از اینکه در مرکز شهر یا مناطق حاشیه نشین با کوچه های یک متری باشد، صحبت می کند.
برگی توضیح می دهد: تجهیزات سخت افزاری آتش نشانی تبریز نیاز به پیگیری دارد؛ با وجود خودروهای فرسوده فعلی در آتش نشانی، اگر حادثه ای متروپل یا پلاسکو در تبریز اتفاق بیفتد، ابزار مناسبی برای مدیریت آن نداریم.
روح الله رشیدی، رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای اسلامی شهر تبریز نیز در این باره هشدار می دهد و می گوید: در ادوار مختلف، شهرداری برای ۳۰ هزار پرونده در کمیسیون ماده ۱۰۰ رای قلع و قمع گرفته، اما اجرا نشده است.
وی در تبیین دشواری های مدیریت حوادث در حوادث ساختمان های ناایمن، بیان می کند: تعدد ساخت و ساز غیرمجاز در سطح شهر تبریز وجود دارد و ما در گذشته شاهد بودیم که آواربرداری یک ساختمان در خیابان شهید بهشتی چندین روز به طول انجامید.
