در جوامع پر هیاهوی امروزی پراکندگی ذهنی و عدم اهمیت دادن به زمان حال در زندگی انسانها نقش بسیار مهمی دارد. سطح نشاط ذهنی در افراد جامعه بسیار پایین آمده است، نشاط ذهنی یعنی دارا بودن انرژی بدنی و ذهنی که متمرکز به حال باشد. افراد دارای نشاط ذهنی حسی از شوق و انرژی را تجربه میکنند. دردین مبین اسلام هم مکرراً به این مهم اشاره شده ولیکن اعتقادات نادرست و ناصحیح در بین عموم در این مورد کار جامعه روانشناسان را سخت ترکرده است. لازم است بدانیم که یکی از مولفه های مهم در ایجاد زندگی شاد همراه با بهرهوری بالا مفهوم ذهن آگاهی میباشد که متأسفانه این عبارت در جامعه ما بسیار نامناسب جا افتاده است که بر این اساس در ابتدا باید مفهوم ذهن آگاهی را بسیار مختصر و مفید بر عرصه تعریف بیاورم سپس به بیان غلل استنادات بپردازم:
ذهن آگاهی یعنی آگاهی بدن، ذهن و احساس خود در زمان حاضر بدون پیش داوری ،که یک فرآیند روانشناختی است در طی این فرآیند توجه فرد به اتفاقات زمان حال معطوف میشود که از طریق مراقبه تقویت میگردد. براین اساس آنچه مشهود است ذهن آگاهی ریشه در فرهنگ شرقی- بودایی دارد اما با کمی کاوش در روایات میتوان دریافت که ذهن آگاهی و حضور در لحظه ، توصیهای دینی بوده ست که در متون اسلامی به وفور یافت میشود. در شعری که به امیرمومنان علی علیه السلام منسوب است میخوانیم (( ما فات مضی و ما سیاتیک فاین ؟ قم فاغتنم الفرصه بین العدهین))
“آنچه گذشت، از دست رفت و آنچه میآید کجاست؟ برخیز و فرصت میان دو نیستی را دریاب! “این شعر صرفا” قسمتی از آیات و روایات در اسلام است که به موضوع بحث ما اشاره کرده است. .در این دین کامل علاوه بر توجه به خودشناسی که آن را مقدمه ای بر خداشناسی میداند و همچنین شناخت خود را سودمندترین معارف محسوب میکند به حضور قلب نیز در کارها تأکید فراوانی شده است .حضور قلب قسمت بزرگی از ذهن آگاهی است که ۱۴۰۰ سال قبل ،پیش از اینکه علمای امروزی آنرا دریابند در دین اسلام عنوان و تأکید شده است .چندین پژوهش مختلف به نقش ذهن آگاهی در متغیرهای مرتبط با بهزیستی افراد جامعه پرداختهاند این مطالعات نشان میدهند که آموزش ذهن آگاهی در سنین پایین موجب کاهش اهمال کاری و کمالگرایی منفی و افزایش شوق زندگی میشود. همچنین در جوامع مختلف نتایج مشابهی به دست آمده که نشان میدهد آموزش ذهن آگاهی باعث افزایش بهزیستی روانشناختی میشود. یکی از روش های مهم در آموزش ذهن آگاهی در دین اسلام مراقبه میباشد هنگام تسلیم در مراقبه، ما خود را رها می‌کنیم و میفهمیم که کنترل بر عهده ما نیست ما در حال تمرین ذهن آگاهی هستیم مراقبه به کاهش ملموس استرس، تقویت حافظه، افزایش تمرکز و مثبت اندیشی، لاغری، بهبود خواب و روابط شخصی کمک میکند انواع مراقبه ها در ذهن آگاهی اسلامی نوعی یادآوری از خداوند را در برمیگیرد.
با توجه به گفته های بالا میتوان اینگونه نتیجه گرفت که در دین اسلام ذهن آگاهی یعنی توجه و حضور قلب در زمان حال بدون توجه و تمرکز اغراق آمیز به گذشته و آینده. درحالیکه براساس عرایض قبلی در جوامع امروزی این مفهوم یعنی حضور در حال و لذت بردن از زمان حال بسیار بد معنی شده است و به عنوان عدم مسئولیت پذیری برآینده و عدم تجربه و آموختن از گذشته معنی میشود و لذت بردن درحال هم محدود به لذت های گذرای دنیوی شده است که شخص بدون عواقب هرکاری و صرفاً با تأکید براینکه من ترجیح میدهم در زمان حال زندگی کنم و گذشته و آینده را نادیده بگیریم عنوان میشود در صورتی که در ذهن آگاهی غفلت از آینده مورد قبول نیست که قطعاً این مفهوم مهم یعنی ذهن آگاهی نیاز به مطالعه و پیاده سازی و فرهنگ سازی بیشتر در جامعه اسلامی دارد همانگونه که مولای متقیان حضرت علی (ع)به امام حسن مجتبی (ع)می‌فرماید (( برای دنیای خودت چنان عمل کن که گویا در دنیا تا ابد زندگی خواهی کرد و برای آخرتت چنان باش که گویا همین فردا میمیری)) این حدیث مبارک نشان از توجه به گذشته و ارزش بسیار بالا ی حال و اهمیت آینده دارد و در یک کلام ؛ذهن آگاهی.
/ایلقار زمزمی
