بازار تبریز، پایگاه استوار مردمی

به گزارش تریبون تبریز، امروز در سمینار «بزرگداشت روز تبریز و روز ثبت جهانی بازار تاریخی تبریز» که با حضور جمعی از صاحب نظران، اساتید دانشگاه و علاقه‌مندان حوزه میراث‌فرهنگی برگزار شد؛ کهن‌شهر پر افتخار ایران و خطه آذربایجان و بازار بزرگ تبریز، مجموعه‌ای تاریخی، فرهنگی و اجتماعی با رویکردی متفاوت مورد بررسی قرار گرفت تا مسیر بهره‌مندی حداکثری در کنار حفاظت از میراث مادی و معنوی این شهر و پایگاه مردمی آن هموارتر شود.ویژگی‌های بازار تبریزبازار تبریز با ساختار پیچیده و معماری زیبای خود، نمادی از هنر و فرهنگ ایرانی است. این بازار با بیش از ۵۵۰۰ مغازه، ۲۶ سرا، ۲۰ راسته، ۳۰ تیمچه، ۳۳ دالان، ۲۴ کاروانسرا و ۲۸ مسجد، یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های تجاری و معماری جهان به شمار می‌رود. بازار تبریز به دلیل موقعیت جغرافیایی ممتاز خود که در مسیر جاده ابریشم قرار دارد، همواره مرکز تجارت و تبادل کالاهای مختلف بوده است.
بازار تبریز به عنوان یک بازار سنتی ایرانی، دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است که آن را از سایر بازارهای تاریخی متمایز می‌کند. معماری بازار با استفاده از آجر و گچ، قوس‌ها و گنبدهای زیبا، و تزئینات کاشی‌کاری، نشان‌دهنده هنر و ذوق معماران ایرانی است. علاوه بر این، بازار تبریز دارای فضاهای عمومی مانند مساجد، حمام‌ها، و مدارس است که نشان‌دهنده توجه به جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی در کنار فعالیت‌های تجاری است .با توجه به اهمیت تاریخی و فرهنگی بازار تبریز، لزوم توجه ویژه به حفظ و مرمت این بناهای ارزشمند بسیار احساس می‌شود. همچنین، پژوهش‌های بیشتر در خصوص تاریخچه، معماری و نقش اجتماعی و اقتصادی بازار تبریز می‌تواند به درک بهتر از این مجموعه بی‌نظیر کمک کند.ناصر رضایی، دانشیار دانشگاه و مدیر گروه گروه‌های گردشگری و میراث طبیعی پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور، در خصوص لزوم انجام پژوهش و توجه به مسئله گردشگری بیان کرد: انتفاع جامعه محلی از برنامه‌های توسعه‌ای یکی از عوامل موثر بر موفقیت آن است و برای پایداری، باید توان‌های محیطی نیز لحاظ شوند. همچنین در بخش طراحی‌های محیطی و جاذبه‌های ساخت دست انسان، ضرورت توجه به جاذبه‌های گردشگری موجود و تعامل با آن‌ها ارزش افزونی پیدا می‌کند و این نیازمند مطالعات پایه‌ای و توجه به زیرساخت‌هاست. باید توجه داشت که داشته‌ها و جاذبه‌های گردشگری زمانی ارزشمند هستند که تبدیل به دارایی شوند و این مهم زمانی فراهم می‌شود که در این خصوص برنامه‌ریزی دقیق صورت گیرد. گردشگری نه‌تنها بر فضای اقتصاد محلی، بلکه بر امنیت و توسعه فرهنگی محیط نیز تاثیر می‌گذارد.
تبریز امروزشهر تبریز امروز به عنوان یکی از شهرهای بزرگ و مهم ایران، با حفظ ارزش‌های تاریخی و فرهنگی خود، به سوی توسعه و پیشرفت گام برداشته است. تبریز با جمعیتی بالغ بر یک و نیم میلیون نفر، مرکز استان آذربایجان شرقی و یکی از مهم‌ترین مراکز صنعتی، تجاری و فرهنگی کشور است. این شهر با دارا بودن دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی، و کارخانه‌های بزرگ، نقش مهمی در اقتصاد و علم کشور ایفا می‌کند.با این حال، توجه به حفظ میراث فرهنگی تبریز و بازار تاریخی آن، نه تنها به عنوان یک وظیفه ملی، بلکه به عنوان یک سرمایه‌گذاری در جهت جذب گردشگر و توسعه پایدار شهری نیز باید مورد توجه قرار گیرد. پژوهش‌های بیشتر در این خصوص، می‌تواند به شناخت بهتر و حفاظت از این میراث ارزشمند کمک کند.سید رامین اسبقی رئیس اداره میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی شهرستان تبریز با اشاره به به پتانسیل‌های ویژه استان آذربایجان شرقی به ویژه شهر تبریز، برای معرفی این کهن‌شهر پرافتخار به نسل جوان، گفت: بازار تبریز به عنوان بزرگترین بازار تاریخی سرپوشیده جهان و از آثار ثبت شده جهانی در این شهر قرار گرفته است. همچنین آثار ناملموس از قبیل کبریت ممتاز تبریز، در کنار آثار ملموس همچون کارونسراهای ثبت جهانی، اولین روستای گردشگری جهانی، جنگل‌های ارسباران، شهر جهانی فرش دستبافت، خانه‌های ارزشمند تاریخی، شیرینی‌های ویژه ، تنوع غذایی بسیار بالا، که می‌تواند آن را به مقصد گردشگران خوراک تبدیل نماید، همه حاکی از پتانسیل بالای آذربایجان شرقی به ویژه شهر تبریز، برای قرار گرفتن به عنوان مقصد گردشگری ملی و جهانی است.
جاذبه‌های بی‌بدیل آذربایجان‌شرقیآذربایجان شرقی با برخورداری از میراث فرهنگی و تمدنی غنی، همچون بازار تاریخی تبریز، کلیسای سنت استپانوس، مسجد کبود و ارگ علیشاه، و همچنین فرهنگ غنی موسیقی عاشیقی، فرش‌بافی و صنایع دستی زیبا، و مراسم‌های محلی نظیر عاشورا، یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری ایران محسوب می‌شود. این استان با مناظر طبیعی زیبا مانند جنگل‌های ارسباران و دریاچه ارومیه، و تنوع فرهنگی و زبانی منحصربه‌فرد خود، توجه بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی را به خود جلب می‌کند.دکتر سید علیرضا قهاری، رئیس انجمن مفاخر معماری ایران، معرفی استان سال را به منظور معرفی بیشتر پتانسیل‌های تاریخی، اجتماعی و فرهنگی مناطق مختلف و برای آشنایی جوانان نسبت به جاذبه‌های هر استان دانست و اظهار کرد: این روند از سال ۸۶ با تعیین هر سال به نام یک استان، فرصت ویژه‌ای برای معرفی جاذبه های آن استان و ویژگی‌های میراثی، تمدنی، فرهنگی و گردشگری استان فراهم آورده است. استان آذربایجان‌شرقی به عنوان هجدهمین استان از سوی کمیته ایران شناسی انجمن انتخاب شد.
بازار تبریز، پایگاه استوار مردمیبازار تاریخی تبریز، با قدمت و معماری بی‌نظیر خود، همواره نقش مهمی در زندگی فرهنگی و اقتصادی مردم این شهر ایفا کرده است. پس از بلایای طبیعی مانند زلزله‌های ویرانگر، این بازار با همت و تلاش مردم تبریز به طور مکرر بازسازی شده و دوباره به شکوه و رونق گذشته خود بازگشته است. این تلاش‌ها نشان‌دهنده اهمیت عمیق فرهنگی و مردمی بازار تبریز است؛ چرا که مردم نه تنها به عنوان محل کسب و کار، بلکه به عنوان بخشی از هویت و تاریخ خود به آن نگریسته و با عشق و علاقه آن را بازسازی کرده‌اند. بازار تبریز به عنوان قلب تپنده شهر، نمادی از پیوند ناگسستنی میان مردم و میراث فرهنگی‌شان است.حسین اسمعیلی سنگری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور و رئیس اسبق پایگاه جهانی بازار تبریز، با اشاره به ویژگی‌های شاخص بازار تبریز گفت: بازار تاریخی تبریز با برخورداری از سه معیار مهم، به ثبت جهانی رسید؛ این حاکی از پتانسیل بالای این اثر جهانی‌ست. روندهای توسعه‌ی بازار تبریز در دوره‌های مختلف و حتی پس از زلزله‌های بسیار سخت که در تبریز روی داده است، نشان می‌دهد بازار توانسته پس از این زلزله‌های ویرانگر، دوباره هویت خود را به دست بیاورد و این نمایانگر کنش‌های بالای اجتماعی مردم و نقش پررنگ آنها در تعاملات اجتماعی و شکل دهی به شهر و محل زندگی خود دارد.
خسرو رفیعی، رئیس انجمن روابط عمومی ایران نیز در خصوص اهمیت بازار تاریخی از منظر اجتماعی گفت: بازار، از قدیم تا به اکنون بزرگترین محل برای ارتباطات مردم، ارتباط چهره به چهره و محلی برای ارتباطات بوده است. بازار جدا از فعالیت ذاتی خود در بخش داد و ستد مالی و معرفی محصولات به مشتریان، با ایجاد ارتباط بین مردم در بخش میراث ناملموس فرهنگی کشور، ارزش ویژه‌ای دارد. قبل از بنیان نهادن بنیاد روابط عمومی، روابط عمومی در بازارهای بزرگ ایران، به صورت ذاتی، ساری و جاری بوده است و مردم در کنار داد و ستد و تجارت، به رفع مشکل همدیگر، ارتباط متقابل و اطلاع‌رسانی می‌پرداختند. شیما خرمی، دبیر نشست روز تبریز، روز گرامیداشت ثبت جهانی بازار این شهر و نماینده انجمن مفاخر معماری ایران در کمیته برگزاری استان سال، با اشاره به ویژگی‌های خاص شهر تبریز که آن را به پایتخت گردشگری اسلامی در سال ۲۰۱۸، امن‌ترین شهر ایران، شهر زیرگذرها و روگذرها، مهد سرمایه‌گذاری ایران، شهر شکلاتی ایران و شهر جهانی فرش دستبافت تبدیل کرده است گفت: امید است این برنامه آغاز راهی برای معرفی بیشتر شهرهای استان آذربایجان‌شرقی باشد و با توجه به تعامل ایجاد شده بین انجمن مفاخر معماری ایران، انجمن روابط عمومی ایران و پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور و همچنین همراهی ارزشمند ادارات میراث فرهنگی استان، و با عنایت به تجربه سال‌های قبل و تجربه اجرای موفق سال خوزستان، امکان برگزاری برنامه‌های غنی و پربار، برای معرفی هرچه بهتر این استان اصیل فراهم آید.